Vazdušni saobraćaj

UVOD

Saobraćaj predstavlja raznoliki i složen sistem transportnih sredstava koje su ljudi i priroda podarili čovečanstvu, povezujući prostorno i vremenski ljude, gradove i kulture. Saobraćaj je uvek bio jedan od presudnih faktora za realizaciju ciljeva željenog ekonomskog, društvenog i kulturnog razvoja pojedinih zemalja, regiona i naroda.
Saobraćaj omogućava zadovoljavanje proizvodnih, kulturnih, ekonomskih, odbrambenih i mnogih drugih potreba i kao takav on predstavlja delatnost bez koje se ne može zamisliti egzistencija ljudskog društva.
Vazdušni saobracaj se obavlja avionima raznih vrsta i helikopterima.Vazdušni saobraćaj je najbrži vid saobraćaja kojim se danas prevoze putnici i roba, ali je i najskuplji. Ima posebno veliki značaj u međunarodnom prevozu putnika na velikim distancama. Infrastrukturu vazdušnog transporta predstavlja mreža aerodroma međunarodnog i lokalnog značaja. Aerodromi imaju ulogu da upravljaju letovima, primaju putnike, organizuju njihove usluge. U međunarodnim vazdušnim vezama učestvuje preko 1000 aerodroma.

RAZVOJ VAZDUŠNOG SAOBRAĆAJA

Začeci razvoja modernog vazdušnog saobraćaja vezuju se za 1903. godinu i braću Rajt (Wright), koji su sa svojim avionom ‚‚Kittyhawk‚‚ ostvarili let teži od vazduha. Prave početke razvoja komercijalnog saobraćaja, ipak,treba tražiti u 1919. godini. Kada se u razmaku od par meseci otvara redovan vazdušni saobraćaj na više linija u Evropi. Putovanje avionom je u tom periodu predstavljalo privilegiju izuzetno bogatih, jer su troškovi leta bili izuzetno visoki, a kapacitet aviona veoma mali.
Vazdušni saobraćaj proteklih decenija ostvaruje najdinamičniji razvoj od svih vidova transporta. Brzi razvoj ove grane zasnovan je prevashodno na snažnom zamahu naučno-tehničkog progresa i primeni njegovih rezultata za unapredjenje vazdušnih prevoznih kapaciteta. Brzi razvoj naučno-tehničkog progresa počivao je, u ukupnom dosadašnjem periodu, na ogromnim ulaganjima sredstava u unapredjenje vazdušne vojno-ratne tehnike, a dostignuća u tom domenu su brzo i jednostavno naišle na primenu i u civilnoj avijaciji. Završetak Prvog svetskog rata doveo je do nastajanja i uvodjenja ovog novog vidatransporta, a nakon Drugog svetskog rata stvorili su se uslovi za veoma brz razvoj civilnog vazduhoplovstva.
Prvi avion koji je bio dovoljno velik da bi putnički avionski saobraćaj učinio ekonomsk iisplativim bio je Douglas DC-3 sa mestima za 21-og putnika. Brz ritam tehničkog progresa i primena njegovih rezultata u drugoj polovini 20-og veka omogućili su usavršavanje svih performansi aviona, a posebno brzine, dužine I tovarne sposobnosti (kapaciteta). U ne tako dugom periodu došlo je do uvodjenja više tehničko-tehnoloških generacija aviona. Do 1960-ih godina koriste se stalno unapredjivani tipovi aviona sa brzinama od 250-450 km/h, nosivosti do 50 putnika i maksimalnim dometom od 3000 km. Tih godina otpočinje era mlazne avijacije, koja označava najveću tehnološku revoluciju u razvoju civilnog vazdušnog saobraćaja. Prva generacija avionana mlazni pogon, među koje spadaju Boeing707 i DC-8, ostvaruje brzine od 800-900km/h, sa mogućnošću jednovremenog prevoza 70 do 200 putnika.
Krajem 60-ih godina dolazi do uvođenja druge generacije ‚‚Džambo džet‚‚ širokotrupnih aviona sa maksimalnim kapacitetom od oko 500 sedišta, prosečnom brzinom od oko 900 km/h i produktivnošću od 360.000 pkm/h, među kojima je sigurno najpoznatiji Boeing 747. Dužina dometa ovih aviona dozvoljava dostizanje bilo koje tačke u interkontinentalnim prevozima. Operativni troškovi prevoza smanjeni su za oko 1/3 u odnosu na prethodnu generaciju aviona. Supersonični avion tipa Concorde sa prosečnom brzinom od 2000 km/h, ali sa znatno manjim kapacitetom i znatno višim troškovima prevoza, se uvodi 1976.godine. Concorde se povlači iz upotrebe 10. aprila 2003. godine zbog velikog opadanja broj putnika. Aprila 2005. godine počinje da se koristi Airbus A380, najveći putnički avion na svetu, sa prosečnom brzinom od 900 km/h i mogućnošću jednovremenog prevoza do 853 putnika.
Brz razvoj vazdušnog saobraćaja, osim sa brzom primenom tehničkih dostignuća, može se objasniti i relativno manje potrebnim ulaganjima u infrastrukturu posebno u odnosu na drumski saobraćaj. Naravno, to ne znači da su ulaganja u aerodromsku mrežu mala. Naprotiv, aerodromi predstavljaju kapitalno intenzivne objekte, ali se zato koristi prirodni prevozni put koji ne traži veća ulaganja za njegovo opremanje. Koristeći svoju osnovnu eksploatacionu prednost, izraženu u velikim brzinama prevoza i mogućnosti savlađivanja velikih udaljenosti za kratko vreme, vazdušni saobraćaj je svoju punu afirmaciju postigao kod prevoza na veće udaljenosti (preko 1000 km), odnosno u medjunarodnom putničkom saobraćaju. U interkontinentalnim prevozima putnika ova grana je u potpunosti sa tržišta istisnula pomorski saobraćaj.