Bihejvioristčko shvatanje motivacije

Uvod

Bihevioristi su svoja istraživanja obavljali na životinjama, kako bi dobijene rezultate i zaključke formalizovali i primenili na ljudima. Bihevioristička teorija posmatra učenje kao promenu u ponašanju koja je uslovljena stimulusima iz spoljašnjeg okruženja. Ovakvo viđenje procesa učenja pretpostavlja pasivan odnos onoga ko uči i jednostavnu reakciju na stimuluse iz okruženja. Bihevioristi tvrde da promene u ponašanju predstavljaju indikator onoga što je čovek (ili životinja) zaista naučio.
Bihejviorizam je pravac u psihologiji koji se bavi proučavanjem ponašanja. Eksperimentalno je orijentisan i cilj mu je otkrivanje određenih zakonitosti u ponašanju ljudi i životinja. Vremenom su bihejvioristi došli na ideju da bi neka od svojih otkrića mogli da primene kako bi pomogli ljudima sa određenim problemima.
Tako se primena metoda motivacije našla u direktnoj vezi sa pojmovima iz bihejviorističke teorije kao što su: potkrepljenje, nagrada, kazna, stimulus itd. i o ovim pojmovima će biti najviše reči u ovom radu.
Elementi biheviorizma datiraju iz perioda stare Grčke u radovima starijih sofista, ali i Cicerona i Aristotela. Ovaj teorijsko-metodološki pristup započinje svoj uspon od sredine ’20-ih godina prošlog veka, a vrhunac doživljava u prvim decenijama nakon Drugog svetskog rata. Najpoznatiji predstavnici biheviorističke teorije učenja su:

• Ivan Petrovič Pavlov (Ivаn Petrovič Pаvlov);
• Edvard Torndajk (Edward Thorndike);
• B. F. Skiner (B. F. Skinner);
• DŽon Votson (John Watson);
• Robert Ganje (Robert Gagné);
• Albert Bandura.

Bihejviorizam kao pravac

Klasičan bihejviorizam kao glavni mehanizam razvoja ističe učenje putem potkrepljenja. Ako uzmemo u obzir praktične vaspitne postupke u našoj kulturi kojima se kod deteta socijalizuju primarni nagoni, usađuju elementarne norme i oblici socijalnog ponašanja (navikavanje na čistoću, hranjenje, oblikovanje agresivnosti, seksualnosti, razvoj moralne svesti), onda ćemo videti da je i u narodnom svakodnevnom socijalizacijskom modelu jedna od glavnih poluga formiranja ličnosti upravo učenje usmereno kažnjavanjem nepoželjnog i, što je ređe, nagrađivanjem poželjnog ponašanja deteta. Narodna tradicijska socijalizacija se još više, međutim, oslanja na mehanizam tzv. vikarijskog uslovljavanja, koji ističe savremeni bihejviorizam. Malo dete u našoj tradicijskoj kulturi veliki deo veštine i znanja stiče, kao što smo videli, posmatranjem i imitiranjem, odnosno ugledanjem na roditelje (učenje po modelu).  Radonjić navodi da je potkrepljenje ojačavanje, učvršćivanje ili osiguravanje onoga što je naučeno pomoću određenog aranžiranja nekih draži ili stanja. U klasičnom uslovljavanju, proces pojačavanja veze između uslovne draži i uslovnog odgovora (Radonjić, 1989:211). Glavni predstavnik ove teorije je Votson, koji je sprovodio eksperimentalan rad uglavnom u komparativnoj psihologiji od 1930-ih do1950-ih, ali je praktički do svoje smrti ostao najpoznatiji teoretičar i predstavnik (pobornik) biheviorizma, razvio je posebnu vrstu bihevioralne filozofije nazvanu radikalni biheviorizam. On je takođe smatrao da je pronašao novi oblik psihološke znanosti koju je nazvao bihevioralna analiza ili eksperimentalna analiza ponašanja