Bosna i Hercegovina u okviru Austro-Ugarske

1. UVOD

Tema ovog maturskog rada je Bosna i Hercegovina u okviru Austro-Ugarske. Bosna i Hercegovina je dugi period bila pod vlašću Osmanskog carstva koji je bio mamac Evropskim silama, da bi se kasnije njegovim slabljenjem stvorila prilika da se unutar njega formiraju samostalne države. Osmansko carstvo je najviše bilo primamljivo Austro-Ugarskoj monarhiji i Ruskom carstvu, koji su očekivali da će njegovim raspadom dobiti veće teritorije.

U prvom dijelu rada obrađena je Austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine. Unutar tog podnaslova obrađeni su podnaslovi „Velika istočna kriza“, Berlinski kongres i pokret otpora okupacije BiH. „Velika istočna kriza“, odnosno „ istočno pitanje ” trajalo je od 1875 do 1878. godine, i ono predstavlja pitanje podjele osmanskih teritorija u Evropi, Aziji i Africi.
Berlinski ugovor bio je potpisan 13. jula 1878. godine. Najvažnija odrednica ovog kongresa za Bosnu i Hercegovinu je ta sto je data da se okupira od strane Austrougarske monarhije.

U drugom i trećem dijelu govori se o Austrougarskoj upravi i privredi Bosne i Hercegovine. Što se tiče uprave i državnopravnog položaja Bosne i Hercegovine, po sporazumu iz 1879. godine sultan je formalno zadržao suverenitet nas Bosnom i Hercegovinom. Zakonom iz 1880. godine postavljeni su osnovi na kojima se zasnivala zajednička vlada. U Bosni i Hercegovini izgražena je posebna uprava sa brojnim „zemaljskim ustanovama“. U privredi BiH vidimo znatan pomak. Dolazi do razvoja trgovine, industrije, graževinarstva itd. Ali i pored značajnih rezultata ona ostaje pretežno agrarna zemlja.

2. AUSTROUGARSKA OKUPACIJA BiH
Članom XXV Berlinskog ugovora Austro-Ugarska je dobila mandat da okupira i upravlja Bosnom i Hercegovinom. Bosna i Hercegovina je u okviru Austro-Ugarske monarhije imala poseban državnopravni položaj koji su određivali član 25. Berlinskog ugovora i Carigradska konvencija.
Uzroci koji su doveli do okupacije Bosne i Hercegovine 1878 imali su dublju pozadinu koja se manifestirala kroz „ istočnu krizu “. San Stefanskim mirom, a naročito Berlinskim kongresom 1878. godine ovaj problem se riješio.
2.1.Istočno pitanje i velika istočna kriza
„Velika istočna kriza“, odnosno „ istočno pitanje ” trajalo je od 1875 do 1878. godine, i ono predstavlja pitanje podjele osmanskih teritorija u Evropi, Aziji i Africi.
Slabljenje Osmanskog carstva je za narode koji su stoljeća proveli pod turskom vlašću bila prilika da stvore samostalne države.

Ogroman teritorij Osmanskog carstva bio je mamac europskim silama, posebno Austro-Ugarskoj monarhiji i Ruskom carstvu. One su se nadale da će raspadom Osmanskog carstva dobiti što više teritorija i uticaja. Prvi rat koji europske sile vode zbog istočnog pitanja bio je Krimski rat (1853-1856) koji je dobio naziv po ruskom poluotoku Krimu gdje se vodila većina operacija. Rat je započela Rusija napadom na Tursku. U pomoć Turskoj odmah su priskočile Engleska i Francuska koje su bile protiv jačanja Austrije i Rusije, pa su se zalagale za opstanak Turske. Njima se kasnije pridružuje i Pijemont. Nakon teških borbi Rusija je poražena. U Parizu je sklopljen mir prema kome se Rusija morala privremeno odreći težnje da zauzme Bosfor i Dardanel. Nakon Krimskog rata Rusija je dvadesetak godina mirovala da bi za novi rat protiv Turske iskoristila veliku istočnu krizu (1875-1878).

Unutar Bosne i Hercegovine su često izbijale pobune i ustanci pa je ona u 19. stoljeću bila najnemirnija pokrajina Osmanskog carstva. Godine 1875. izbio je ustanak hrvatskih seljaka u Hecegovini. Nakon njih pobunilo se i srpsko stanovništvo istočne Hercegovine, a zatim se ustanak proširio cijelom Bosnom i Hercegovinom. Ovaj ustanak je privukao pažnju susjednih država i velikih sila pa se zbog toga događaji i ratovi koji su u vezi sa bosansko-hercegovačkim ustankom nazivaju velikom istočnom krizom.