Ivkova slava, Stevan Sremac

 
O piscu
Rođen je u Senti, u Bačkoj, 23. novembra 1855. godine gde je proveo rano detinjstvo, a delom i kod bake po majci u Pirotu. Pošto je ostao bez roditelja, ujak Jovan Đorđević, dovodi ga 1868. godine u Beograd na dalje školovanje. Umro je 24. avgusta 1906. godine u Sokobanji.
„Počeo je da piše u 33. godini života, 1888. godine, počeo je da objavljuje prozne hronike o ličnostima i događajima iz srpske prošlosti, koje će se pojaviti kao knjiga 1903. godine pod naslovom „Iz knjiga starostavnih“. To je bilo piščevo oduživanje duga profesiji istoričara, ljubavi prema nacionalnoj prošlosti i snu o velikoj Srbiji. Prvu realističku pripovetku objavio je 1893. godine pod naslovom „Božićna pečenica“, a potom slede „Ivkova slava“ (1895), „Vukadin“ (1903), „Limunacija na selu“ (1896), „Pop Ćira i pop Spira“ (1898), i „Zona Zamfirova“ (1906)“ . Njegova dela su uglavnom realistična i sadrže određenu dozu humora u sebi. Kao pripovedač Sremac se u velikoj meri oslanja na raniju tradiciju srpske proze, naročito na dela Jakova Ignjatovića. Od stranih pisaca najviše je voleo Servantesa i Gogolja. Poznavao je i cenio engleski realistički roman 18. i 19. veka: Fildinga, Svifta, Dikensa, Džordž Eliota.
U Sremčevom delu sukobljavaju se dve strane njegove ličnosti: Sremac građanin i političar i Sremac pisac. Kao građanin, Sremac je na strani starog, patrijarhalnog i starovremenskog u ljudima i životu, na strani onoga što polako čili i nestaje. Kao političar je na strani konzervativnih ideja, na strani onih koji imaju i vladaju. Sremac pisac nadvladava Sremca političara i tada nastaju pripovetke i romani trajne umjetničke vrednosti. Izabran je za redovnog člana Srpske kraljevske akademije 3. februara 1906. god.
Niš i njegov jezik u Sremčevom delu

Za tekstove pisaca koji govore o Nišu, važno je ukazati na onu njihovu dimenziju u kojoj se otkriva važnost kulturnog fakticiteta. Književni tekst je važan i sa određenog kultuno-istorijskog stanovišta, jer omogućuje rekonstrukciju elemenata, pojava i slojeva socio-kulturne realnosti. Ono što je zapravo najvažnije u toj ravni jeste sam jezik.
„Jezik kojim govore u Ivkovoj slavi glavni junaci, prilično odudara od pravilnoga književnoga jezika srpskoga“

Dela Stevana Sremca su od prvorazrednog značaja jer u jezičkom smislu predstavljaju dragocen izvor za rekonstrukciju govora starog Niša. Danas je taj govor nedovoljno razumljiv savremenom čitaocu, a pojedini delovi njegovog teksta se i ne mogu razumeti bez uvida u značenje pojedinih zaboravljeih reči koje se, po pravilu, nalaze u propratnom rečniku na kraju knjige. Taj leksički fond otkriva zapravo ono „što je bilo, a što više nije“, jer pojedini elementi kulturne stvarnosti, kao takvi, više i ne postoje. Međutim, sa stanovišta autonomnosti književnog teksta taj leksički i jezički sloj nije relevantan. Iako je bilo nastojanja i pre Sremca, tek sa njegovim delima dobijamo relevantne književne tekstove koji su podjednako važni kako za estetsku tako i za socio-kulturološku i antropološku analizu. Pavle Ivić kaže: “Autor književnog dela je ujedno i pisac teksta kulture, odnosno kulturološkog teksta koji se može prepoznati i rekonstrisati“ . Sremčev tekst o Nišu osim autentičnog jezičkog fakticiteta ima i dimenziju fiktivnog, koja je izraz piščeve imaginacije. U toj dimenziji se ogleda relevantnost upravo onih relacija koje su bitne i za razumevanje kulturnog teksta. Transponovane u ravan fikcije, kulturne činjenice se iskazuju kao plod piščeve imaginacije, a realnost teksta će se pokazati značajnijom od same stvarnosti. U značajnim delima, kao što je poznato, otkrivaju se izvesna pravila koja imaju univerzalnu važnost. U delu Stevana Sremca taj fikcijski momenat je bitan za razumevanje onoga što se u ravni kulture može prepoznati kako u njenom manifestnom tako i u njenom latentnom sloju. Taj momenat nema dakle, samo određenu kulturno-istorijsku relevantnost vezanu za promenljivost leksike i govora određene sredine, već se iskazuje kao princip dugog trajanja jer ima i određenu širu vremensku relativnost. Ovaj princip pokazuje svoju delotvornost u ravni mentaliteta, naravi i kolektivnih karakternih crta koje su prepoznatljive i u ponašanju današnjih ljudi ovog grada. Mentalitet je psihološka kategorija promeljivog, ali i dugog trajanja. Zavisne od prilika u kojima se formiraju, određene karakterne crte, promenom okolnosti i same se mešaju, gube i ponekad pretvaraju u svoju suprotnost.