Kuda ide savremena porodica

UVOD

• Promene u savremenoj porodici
• Vaspitna funkcija savremene porodice
• Karakteristike savremene porodice

PROMENE U SAVREMENOJ PORODICI

Porodica je društvena grupa istorijski promenljivog karaktera u kojoj se ostvaruje reprodukcija ljudskih bića. U skladu sa društveno – ekonomskim i političkim razvojem našeg društva, i porodica je doživljavala promene i u strukturi i u međusobnim odnosima između članova, posebno u odnosima između samih roditelja i roditelja i dece. Ove promene odvijale su se različitim intenzitetom u različitim društvenim sredinama, zavisno od društveno – ekonomskih promena u pojedinim sredinama. Proces preobražaja porodice zahvatio je njene socijalne funkcije, sadržinu, strukturu i institucionalne forme, pa se savremena porodica može transformisati na tri nivoa, i to:

1. U odnosu prema društvu i društvenim institucijama;
2. U interpersonalnim porodičnim odnosima;
3. U položaju ličnosti u porodici

Među pratećim obeležjima promena savremene porodice je sistem vrednosti. Osnovnu vrednost savremene porodice čini težnja za socijalno – emocionalnom i ekonomskom sigurnošću, sa tendencijom razvijanja i jačanja emocionalne sigurnosti i obogaćivanja emocionalnih odnosa roditelja prema deci (M. Mladenović). Promene koje doživljava savremena porodica ne idu u pravcu konstituisanja demokratske, humanitarne porodice, već naprotiv, u nekim slučajevima se zadržavaju autokratski i autoritarni odnosi koji se posebno ispoljavaju između roditelja i dece (A. Milić). Ovakve tendencije zadržavanja i restauriranju autoritarnih porodičnih odnosa mogu se primetiti u takozvanom mešovitom tipu porodice. U gradskim sredinama karakteristična je pojava koja se manifestuje u nastojanjima roditelja da materijalno obezbedi decu pa čak i udovolji svakom dečijem hiru i nepromišljenosti s tim što se emocionalni odnos roditelja i dece potiskuje ili se sasvim gubi. Što su deca starija rastu i njihove potrebe za samostalnošću, povećavaju se zahtevi koje postavljaju roditeljima. Zbog promene njihovog ponašanja, roditelji često oštro reaguju pa se i kruto drže, što je deci neshvatljivo i što ih zbunjuje, i dovodi do određenih sukoba sa roditeljima, jer su deca ranije bila naviknuta na zadovoljavanje gotovo svih prohteva. Stoga im ove promene u ponašanju roditelja, a posebno zabrane i ograničenja, postaju neprihvatljive, jer su sada znatno zrelija nego ranije. Promene u ponašanju, a posebno nedoslednost roditelja, često dovode do otvorenih konflikata sa decom koja ponekada imaju i traumatične ishode.
VASPITNA FUNKCIJA SAVREMENE PORODICE

Optimalan razvoj ličnosti mladih u našem društvu ne bi trebalo svoditi samo na vaspitnu funkciju porodice. Ovaj problem je kompleksniji i izražen je u drugim sferama društvenog i porodičnog života. Reč je o nejednakim uslovima za obrazovanje zbog različitog sociokulturnog statusa porodica, pa samim tim i nejednakim šansama za postignuća u procesu obrazovanja. Zato bi društvo u okviru mera koje se preduzimaju u stvaranju mogućnosti za optimalan razvoj ličnosti mladih, posebnu pažnju trebalo da posveti pružanju pomoći deci koja imaju problema u procesu razvoja i učenja zbog nepovoljnih porodičnih prilika.

Orjentacija prema deci je jedna od najuočljivijih i najprisutnijih promena u porodici i to kao opšta i zajednička karakteristika porodice svih društvenih slojeva i grupa. Među indikatorima tih promena navodi se briga za budućnost dece kao osnovni problem porodice, izražen kako u porodicama višeg tako i u porodicama nižeg socio – ekonomskog statusa i kulturnog standarda, zatim visok stepen aspiracije za budući poziv dece i shvatanje i isticanje prvenstva u zadovoljavanju potreba i interesa dece i to kako u pogledu ishrane tako i odevanja i školovanja.

U nemogućnosti da ostvare te ciljeve u razvoju celovite ličnosti mladih, roditelji često pribegavaju tzv. Polovičnim rešenjima, tako da je orjentacija prema deci mnogo izrazitija u materijalnom nego u psihološko – pedagoškom smislu. Roditelji umesto ljubavi i emocionalne saglasnosti biraju najlakši put, zadovoljavajući svaku želju i prohteve deteta.

KARAKTERISTIKE SAVREMENE PORODICE

Među mogućim promenama savremene porodice je i tendencija da se ima malo dece, jedinče, ne shvatajući da se dete lišava najdragocenijeg doživljaja bratske ili sestrinske ljubavi, opravdavajući se željom za obezbeđenjem njegove bolje budućnosti. Zbog smanjenja broja članova porodice dolazi i do slabljenja porodične tradicije kao snažnog faktora u vaspitanju. Porodica postaje labilna društvena zajednica, bez jasno utvrđenih uloga, sklona dezorganizaciji, neprilagođena novim uslovima i nedovoljno sposobna da u mnogim uslovima pravilno organizuje vaspitni proces.
Promene u gradskom tipu odvijaju se u nekoliko pravaca:

• u organizaciji porodičnog života;
• porodičnih odnosa;
• vaspitanju.

Kod seoskih porodica promene su u privređivanju, povećanju stepena obrazovanja, promene u nasleđivanju, koje u stvari prestaje da bude osnova porodičnog života. To utiče i menja unutrašnje porodične odnose, kako između roditelja tako i između dece i roditelja. Promena ide u pravcu sve veće komunikacije, odnosu prema radu.

Prema bitnim promenama koje su zahvatile savremenu porodicu najznačajnije su strukturalne promene:

• nestajanje velikih patrijarhalnih porodica pod vlašću oca, glave porodice, pa u vezi s tim i opadanje moći patrijarhalnog autoriteta – oca i njegova manja vezanost za rodbinu;
• pojava sve većeg broja malih, dvogeneracijskih porodica, sa jednim do dvoje dece, gde dolazi do slabljenja vertikalne i horizontalne komunikacije, a time i uskraćivanja mogućnosti da se deca u kontaktu sa braćom, sestama i odraslim uče pravoj ljudskoj komunikaciji, kao bitnoj pretpostavci za njihom socio – emocionalni razvoj;
• pod uticajem urbanizacije i industrijalizacije dolazi do dezorganizacije porodične sredine, što se manifestuje i u porastu broja nepotpunih porodica i porodica koje menjaju životnu i radnu sredinu;
• povećava se mobilnost porodice i vertikalna socijalna pokretljivost.

U dinamici odnosa među članovima porodice promene su sledeće:

• sve veća demokratizacija i humanizacija odnosa u porodici i to kako između muža i žene tako i između roditelja i dece sa tendencijom međusobnog uvažavanja i poštovanja;
• okrenutost deci kao zajednička karakteristika porodica svih društvenih slojeva izražena u brizi roditelja za budućnost dece, njihovo školovanje, ishranu, odevanje pa i po cenu velikog sopstvenog odricanja. Znači, roditelji teže da zadovolje pre svega materijane a ne emocionalne potrebe deteta iako su one važan uslov za optimalan razvoj ličnosti. Sve veća zaposlenost oba roditelja ne ostavlja dovoljno mogućnosti za odgovarajući kontakt sa decom. Zbog toga često nema toplije porodične atmosfere. To dovodi do primene neadekvatnih mera u vođenju vaspitnog procesa u porodici, a time i do neostvarivanja potrebnog vaspitnog uticaja na ukupan razvoj mladih da reše probleme.