Močvarni sistem

 
Močvarni sistem

Pod močvarama se podrazumevaju jako vlažni delovi zemljine površine koji su obrasli bujnom hidrofilnom vegetacijom, koja ima obeležje hladne, umerene, suptropske i tropske klimatske zone. U močvarama se nagomilava mrtva ali nepotpuno raspadnuta biljna materija.
Močvare predstavljaju jasno izražen depozicioni sistema i mogu da zahvataju velike površine čak i do nekoliko stotina hiljada km2. Male močvare, međutim, često imaju ograničeno rasprostranjenje pa se zbog toga teško odvajaju od jezerskih, rečnih ili deltnih sistema za koje su vezane te se mogu smatrati njihovim podsistemima. Pored malih imamo i velike močvare, pod velikim podrazumevamo primorske i one koje se nalaze u tundrama.
Močvare nastaju na dva suprotna načina. Mogu da nastanu ili isušivanjem nekog već postojećeg vodenog basena ( delte, lagune, jezera ili sl.) ili ovlaživanjem suvih kopnenih područja površinskim ili podzemnim vodama.

Geološki život močvara je veoma kratak, kraći je od života jezera, što je povezano sa činjenicom da je njihov postanak, razvoj i nestanak povezan sa višegodišnjim klimatskim promenama.

Dve vrste sedimenata mogu da nastanu u močvarama, to su organogeni i glinoviti. Kakvi će organogeni sedimenti postati u močvari zavisi od: klime i vremena taloženja, vrste biljne zajednice i njihove ishrane, ekoloških uslova sredine ( vlažnost ili nivo podzemnih voda, pristup kiseoniku, kiselost sredine i uticaju mora) i od načina biohemiskog raspadanja biljnog materijala.
Glavni uticaj na formiranje močvarnih sedimenata, pored vrste biljne zajednice i ekoloških uslova, imaju biohemiski procesi. Tu spadaju truljenje, humifikacija, tresetizacija i sapropelizacija koji dovode do razlaganja biljne materije. Procesi humifikacije i tresetizacije zahvataju kopnene biljne ostake, koji se najvećim delom sastoje od celuloze i lignina. Međutim, sapropelizaciji podležu vodene planktonske biljke, najčešće su to alge koje imaju više masti i belančevine. Tokom prva dva procesa dolazi do obogaćivanja ugljenikom, odnosno pougljavanju ili karbonifikaciji i kao krajnji produkati dolazi do formiranja ugljeva.

Biohemiski procesi se odvijaju u dve faze. Prvo pod dejstvom mikroorganizama vrenjem razlaže biljna materija do veoma prostih i aktivnih jedinjenja, a potom dolazi do njihove sinteze u vidu novih materija, koje do tada nisu bile u biljkama.
Na neorganske stene, koje nastaju u močvarama, utiče i količina i vrsta klastičnih materijala koji su se zatekli u zamočvarenom basenu ili su uneti u njega sa stene. U močvare se najčešće unosi finozrniji materijal kao što su gline i alevriti. U kanalima potočnih močvara dospevaju samo peskovi. Pod uticajem veoma kisele sredine (pH 5,5 do 2,1) veliki deo tog materijala biva pretvoren u kaolinit, koji predstavlja tipičnu neorgansku mineralnu tvorevinu u močvarama. Obično uz kaolinit ima i ilita, ali kada ovaj poslednji potpuno nedostaje, onda se takva stena tretira kao vatrostalna glina. Progresivnim izluživanjem, usled agresivne kiselosti barske sredine, mogu biti zahvaćene čak i stene u podlozi barskog sistema.
U močvarama tako nastaju razni tipovi treseta, sapropeli, karbonati, gline i sasvim podređeno peskovi. Fosilna zemljišta se često nalaze u podlozi močvarnih tvorevina.

Prema uslovima ishrane biljaka u njima, močvare se dele na eutrofne (niske), mezotrofne (prelazne) i oligotrofne (visoke). Osim ove, osnovne podele, močvare delimo i na :
1. Ravne, neravne i ispupčene – podela na osnovu morfologije
2. Kotlinske, dolinske, padinske i sa razvođa- prema položaju u reljefu
3. Nizijske i visijske – po makroreljefu
4. Travnate, mahovinske i šumske- po tipu preovlađujućih biljaka.

Na osnovu specifičnih osobina močvara razlikuju se tri glavna podsistema: niske, prelazne i visoke močvare.