Itinereri (prevozni putevi)

UVOD
Transportna industrija je četvrta oblast materijalne proizvodnje koji predstavlja sastavni diorazvoja proizvodnih snaga i ima snažno povratno dejstvo u jedinstvenom procesu kružnog kretanjakapitala, jer “kružni tok kapitala izvršava se normalno samo do toga dok njegove različite faze prelaze jedna u drugu bez zastoja”.U procesu reprodukcije postoji tijesna povezanost između razvoja transporta kao samostalneoblasti materijalne proizvodnje i proizvodnih snaga društva.Pod pojmom transport podrazumijeva se privredna – uslužna djelatnost u okviru koje seodgovarajućom transportnom tehnologijom prenosi roba, putnici, vijesti ili energija u određenomvremenskom intervalu, između dvije tačke u prostoru.Kao značajan činilac procesa društvene reprodukcije, kao opšti uslov proizvodnje, saobraćajse tretira kao javna služba koja ima zadatak da zadovoljava potrebe društva i proizvoda. Proizvodtransportne djelatnosti je usluga koja ima svoju ekonomsku vrijednost koja se možerealizovati na tržištu.Saobraćaj predstavlja organizovano kretanje transportnih jedinica na zajedničkoj mreži i ona je posljedice primijenjene tehnologije i potrebe za prevozom (transportom). Saobraćaj nije privredna djelatnost i ne donosi ekonomsku korist, već izaziva štetu kroz utrošak energije zakretanje i kroz druge negativne efekte (ugrožavanje okoline, saobraćajne nezgode, saobraćajnazagušenost itd.). S ciljem postizanja dobre organizacije prevoza, što podrazumijeva najveću proizvodnost uznajnižu cijenu prevoza, vrši se izbor najpovoljnijeg prevoznog puta.Prevozni put je odabrani i važeći prevozni pravac kretanja vozila pri izvršenju prevozaizmeđu dva mjesta. Definisanje pravca kretanja vozila neophodno je kada su te dvije tačke spojenesa dva ili više pravaca i tada prevozni put obavezno propisuje dispečerska služba i unosi pravackretanja u putni nalog vozila. Odobreni prevozni put po pravilu mora biti najbrži i najkraći.Za pojam prevozni put u praksi se koriste i termini itinerer i maršruta. Ustvari, itinerer označava pravac kretanja prevoznog sredstva na jednoj relaciji, tj. između dvije krajnje tačke.

1.ITINERERI (PREVOZNI PUTEVI)

S ciljem postizanja dobre organizacije prevoza, što podrazumijeva najveću proizvodnost uznajnižu cijenu prevoza, vrši se izbor najpovoljnijeg prevoznog puta.Za upoređivanje proizvodnosti i nivoa transportnih troškova pri vršenju transporta koristi semetoda upoređivanja vrijednosti izmjeritelja eksploatacije koji se postižu na pojedinim vrstama prevoznog puta. U te svrhe vrši se: upoređivanje pređenog puta i izračunavanje izmjeritelja:koeficijenta iskorištenja pređenog puta – β, koeficijenta nultog pređenog puta – ω, vremena obrta -T0, broja vožnji – Zλ, broja obrta – Z0, i obima prevoza -Q .Kada se analiziraju sve moguće kombinacije kretanja vozila u toku prevoznog procesa, možese konstatovati da se svi prevozni putevi grupišu u četiri grupe:
•    ponavljajući,
•    radijalni (zrakasti),
•    prstenasti,
•    sabirni ili distributivni, odnosno sabirno-distributivni.

Za uspješnu analizu metoda organizacije kretanja vozila koriste se određeni pojmovi kojiimaju slijedeće značenje:

•    određeni pravac kretanja vozila na jednoj relaciji između dvije krajnje tačke naziva se prevozni put, ITINERER ili MARŠRUTA,
•    dužina prevoznog puta je rastojanje pređenog transportnog sredstva od polazne do krajnjetačke prevoznog puta,
•    nulto dnevno vrijeme vozila je početno vrijeme za prelazak nultih kilometara do prvogmjesta utovara i na kraju od posljednjeg mjesta istovara do povratka u garažu,
•    obrt transportnog sredstva je završen potpuni ciklus transportnog procesa sa povratkomtransportnog sredstva u polaznu tačku,
•    vrijeme obrta – potrebno vrijeme rada vozila za izvršenje potpunog ciklusa transportnog procesa i povratak u polaznu tačku,
•    interval kretanja je vrijeme između nailaska dva uzastopna vozila na nekoj tački linije, kojase kreće u istom smjeru,
•    frekvencija kretanja je broj vozila na čas koja prođu u jednom smjeru kroz neku tačku na prevoznom putu.