Državina i njena zaštita

 
U V O D
Državina kao pojmovna kategorija je predmet sveobuhvatne analize kako onih koji se bave materijalnim pravo, tako i onima koji svoju pažnju usredsređuju na naučni deo procesno građansko pravo. U ovom radu akcenat će biti stavljen na procesni deo odnosno na zaštitu državine.
Mada nam se na prvi pogled može učiniti da je državina jednostavna pravna institucija, moram naglasiti da ona to nije jer o njenoj pravnoj prirodi postoje različita shvatanja, te se osnovna dilema svodi na to da li je državina starija ili ne od svojine, kao i dilema o samom karakteru državinske zaštite.
Državina nije pravna već faktička vlast nad stvari.To je stalni vid svojine tj.vlast prema stvari bez obzira da li je zasnovana na nakom pravu. Još je rimska pravna doktrina želela da istakne činjenični,nepravni karakter državine, te je tako poznati rimski pravnik Ulpijan tvrdio da sama svojina nema ništa zajedničko sa državinom, što je netačno shvatanje jer su državina i svojina međusobno ispreplitane, jer je najčešće držalac i vlasnik stvari te uživa posesornu i petitornu zaštitu.
Obzirom da u posesornim sporovima sudsku zaštitu može da dobije i lice koje nema pravo na državinu, ali su oni imaoci prava koje im daje ovlašćenje na državinu, državinska zaštita je brža, efikasnija i pojednostavljena u odnosu na petitornu zaštitu.
Sakupljajući građu za seminarski rad naišla sam na veliki deo sudske prakse iz oblasti državine i njene zaštite koju ću staviti kao sastavni deo ovog rada. U uvodnom delu rada ću izneti osnovne norme i pravila a drugi deo bih posvetila sudskoj praksi. Evidentno je da se u zadnje vreme pred našim sudovima pokreće sve više parnica za zaštitu državine što je posledica nesređenog zemljišno-knjižnog stanja, neadekvatne kontrole npr. izdavanja državnog zemljišta u zakup (podzakup) nakon licitacija, i sl. Ipak, napominjem da je sudska zaštita u ovakvim slučajevima brža i efikasnija iz razloga specifičnosti same teme.
1. POJAM DRŽAVINE I NJENE ZAŠTITE

Državina je stalni vid svojine nad stvari bez obzira da li je zasnovana na nekom pravu.
Uporedno pravo nam pruža dve različite koncepcije državine, i to subjektivnu ili romansku i objektivnu ili germansku koncepciju. Do kraja 80-tih u našem pravu do donošenja Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa, kao i u rimskom, postojalo je subjektivno shvatanje državine. Po ovoj koncepciji neophodna su dva momenta za postojanje državine corpus i animus.
Corpus je faktička vlast na stvari.“I sam naziv državine possessio potiče od sedere(sedeti,zaposesti).Ovakvu vlast imaju najpre oni koji drže stvar u rukama.“ Sam predznak faktički ispred vlasti na stvari govori da je reč o državini, dok je vlast pojam koji povezuje svojinu i državinu i on govori o njihovoj međusobnoj povezanosti.
Animus kao drugi konstutivni element u subjektivnoj koncepciji državine, ustvari predstavlja volju da se stvar drži kao svoja (animus domini,animus rem sibi habendi). Klasično rimsko pravo kaže da lice koje stvar drži za nekoga drugog nije držalac već detentor in alieno nomine detinere.Daljim razvojem rimsko pravo proširuje pojam državine uvođenjem tzv.quasi-possessio-državine prava,dakle plodouživalac,titular stvarne službenosti-imaoci nekog užeg stvarnog prava su bili kao što je i danas ostalo držaoci.
Prema objektivnom tj. germanskom shvatanju koje je prihvaćeno i u našem pozitivnom zakonodavstvu, državina je koncipirana kao faktičko vršenje nekog stvarnog prava. Pojam državine po germanskoj koncepciji ne sadrži voljni element- animus.
Kada neko lice vrši (faktički) pravo svojine, reč je o svojinskoj državini.Po članu 70. stav 3. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa kada se faktički vrši neko uže stvarno pravo,reč je o upotrebnoj državini. Kada držalac faktičku vlast na stvari vrši neposredno ili preko detentora, radi se o neposrednoj državini.Član 70.stav 1. i 2. ZOSPO-a predviđa da držalac vrši faktičku vlast preko nekog drugog lica, kome je na osnovu određenog pravnog posla, dao stvar u neposrednu državinu tada govorimo o posrednoj državini.
Pojam detentora prema objektivnoj koncepciji znatno je uži nego u subjektivnoj koncepciji.Reč je o licu “koje drži stvar po osnovu pravnog odnosa ili službe u domaćinstvu ili sličnog odnosa, adužno je da postupa sa stvari po uputstvima lica za koje drži stvar“.
Primer ovoga je izbor Odluke Vrhovnog suda Hrvatske br.1/99 a koja kaže „…osoba koja izvršava tuđu faktičku vlast na stvari te postupa po uputima druge osobe, nije posjednik, već pomoćnik posjedovanju.“
Naslednička državina je vid državine bez faktičke vlasti.Ova državina nastaje ex lege-u momentu smrti ostavioca.Faktička vlast naslednika nije ista kao faktička vlast ostavioca.Naslednik ima mogućnost da uspostavi faktičku vlast preuzimanjem aprehenzionih akata (testament,podnesci).priznavanjem stečene državine naslednicima od strane zakonodavca u trenutku smrti ostavioca, naslednicima je priznato pravo na podizanje državinskih tužbi i pre samog ulaska u posed koji nasleđuju.Naslednik ima državinu i bez animusa i corpusa.
Tabularna državina ili zemljišno-knjižna državina ovlašćuje određenog imaoca prava koje upisano u zemljišnu knjigu odnosno katastar nepokretnosti i prava bez obzira ko stvarno vrši faktičku vlast na stvari. Tabularna državina nastaje kada je neko upisan u zemljišne knjige kao vlasnik ili kao titular nekog drugog stvarnog prava na nepokretnosti iako mu to pravo ne pripada.Načelo pouzdanja u zemljišne knjige predpostavlja da je lice, upisano u njih vlasnik sve dok se ne dokaže suprotno. Kada protekne rok od tri godine od dana upisa u zemljišne knjig, tabularnom državinom nastupa fikcija apsolutne tačnosti zemljišnjih knjiga, ali pod uslovom da je tabularni držalac bio savestan.