Faktori prestupničkog ponašanja

FAKTORI PRESTUPNIČKOG PONAŠANJA
Kompleksnost kriminalnog ponašanja ogleda se u postojanju velikog broja bioloških, psiholoških i socijoloških teorija koje pokušavaju da objasne ovu pojavu. Do danas nauka nije formulisala jedinstven i sveobuhvatan model model koji bi pronikao u suštinu kriminalnih fenomena. Iz tog razloga kriminalitet vezujemo za mnogobrojne faktore.
Zvonarević kriminogene determinante svrszava u tri grupe:

1. odnosi se na širu društvenu zajednicu
2. karakteriše specifičnosti užih socijalnih sredina
3. odslikava individualni aspekt počinioca

Jedan od bitnih zadataka forenzičko- psihološke ekspertize uz ostalo, jeste i sagledavanje dinamičke interakcije raznih kriminogenih faktora uz određivanje relativnog značaja svakoj od njih u konkretnoj inkriminisanoj radnji.

 
Kriminalne osobine šire društvene zajednice

• Aktuelna društvena stvarnost često kao vrhovni ideal uspeha ističe profit, zaradu, status, moć , a ne rad i poštenje.
• Mnoge se aktivnosti sa ruba zakona tolerišu ako dolaze od privilegovanih slojeva, a legalnoj sankciji bivaju podvrgnuti pojedinci marginalnog značaja.
• Način života ulice, kafića, potpomognut mas-medijima koju su preplavljeni nasiljem, ali i ideologijom lakog, lepog i nemoralnog života itekako doprinose formiranju kriminalne motivacije.
• Ne treba izostaviti ni doprinos ratova, izbeglištva i drugih oblika društvene pokterljivosti, ekonomskih i političkih kriza,ugroženih egzistencijalnioh uslova, poremećaja u funkcionisanju pravnog sistema i slabljenja društvene kontrole

Kriminalne osobine uže društvene zajednice

• Odnosi se na uticaj urbanih sredina, ruralnih sredina, delikventnih rejona, potkulture i kontrakulture, porodičnog miljea i samih žrtvi krivičnog dela.
• Uticaj urbanih i ruralnih sredina -zapaženo je da kriminalitet znatno više prisutan u gradovima, nego što je to slučaj sa selom
• Relativna zastupljenost krivičnih dela protiv života i tela veća je u selu, ali u svim drugim ozbiljnim deliktima selo zaostaje za gradom
• Za ruralnu sredinu karakteristični su prestupi: paljevine, krađe stoke, čedomorstva, krvne osvete.
• Manju kriminogenost seoske sredine tumačimo postojanjem jače neformalne socijalne kontrole, manje izraženim razlikama u materijalnom pogledu, nedostatkom prilika za realizaciju kriminalnih namera, nepovoljnim okolnostima za skrivanje nakon izvršenog delikta i sl.
• Savremena kriminološka istraživanja pokazuju da prestupnici najčešće potiču iz siromašnijih sredina, oni za mesto izvršenja svojih delikata biraju područja sa visokim životnim standardom, tako da i oni postaju kriminogeni rejoni.

Uticaj potkulture i kontrakulture

• Sukob kulturnih ciljeva posebno dolazi do izražaja prilikom formiranja maloletničkih bandi, koje neguju vrednosni sistem oličen kroz negativizam u odnosu na opšte prihvaćene norme ponašanja šire društvene zajednice.
• Pripadnost potkulturi pojedinac mora da dokaže radikalnim odbacivanjem običajnih, moralnih, religijskih , ali i zakonskih normi globalnog društva da bi stekao podršku istomišljenika i privid sigurnosti i zaštite.
• Ova vrsta socijalnog pritiska često može biti presudna za otpočinjanje sa sociopatološkim (alkoholizam, narkomanija, sektaštvo, ekstremni promiskuitet) ali i kriminalnim aktivnostima.

Uticaj porodice

Veza odgojnih stilova, karakteristika obitelji i kriminaliteta
Dječje ponašanje se uvleike može predvidjeti s obzirom na stil roditeljskog odgoja. Roditeljsko ponašanja se može opisati na dvije dimenzije: «permisivnost vs. restriktivnost» i «toplina vs. hladnoća». Kombiniranjem ovih dimenzija dobivamo 4 roditeljska stila od kojih svaki stvara različite uzorke ponašanja.

1. Autokratski stil (tzv. socijalni agresori) – razvit će osobe sklone kriminalitetu usmjerenom na osobe, činiti će više nasilna djela, npr. razbojništvo
2. Indiferentni stil – takva djeca će biti sklona laganju, krađi, impulzivnosti, pokazivati će manjak socijalnih vještina
3. Permisivni stil – razmaženi, nenasilni kriminalitet (npr. krađa bez oružja)

Osim emocionalne hladnoće/topline roditelja i kontrole koju imaju nad djetetom, razvoju kriminalne ličnosti pridonosi i konzistentnost discipliniranja, tj. postavljanje jasnih pravila i granica te redovito i kontingentno nadziranje pridržavanja tih pravila.