Multilateralna diplomatija

UVOD

Danas postoje različite vrste saradnji između suverenih država. Uzrok svake saradnje je globalizacija, koja podstiče međunarodne odnose i doprinosi njihovoj raznovrsnosti.
Diplomatija je jedan od izuzetno značajnih instrumenata politike jedne zemlje. Njen cilj je unapređenje i zaštita nacionalnih interesa, ostvarenje jednog određenog političkog pravca, rješavanje eventualnih sporova, otklanjanje pogrešnih predstava o zemlji. Jednom riječju, diplomatskim kanalima ostvaruje se spoljna politika.

Međunarodne organizacije kao udruženja suverenih država i subjekti međunarodnog prava postale su najznačajnije institucije savremene diplomatije. Svi značajniji svjetski i regionalni problemi prešli su iz domena bilateralnih odnosa država u domen multilateralne diplomatije, odnosno u okvir djelatnosti međunarodnioh organizacija. Osnovnim aktima o osnivanju međunarodnih organizacija, kao i sporazumima o sjedištu, zaključenim između međunarodnih organizacija i država sjedišta uređena su sva važnija pitanja, kako statusa međunarodnih organizacija, tako i njihovih funkcionera, službenika i eksperata, pored tri Bečke konvencije (o diplomatskim odnosima, o konzularnim odnosima i o predstavljanju država u njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera) i Konvencije o specijalnim misijama. Među tim dokumentima značajno mjesto zauzima i Povelja Ujedinjenih nacija, Konvencija o imunitetima i privilegijama Ujedinjenih nacija.
Najznačajniji oblici diplomatije su bilateralna i multilateralna diplomatija. One u sebe, na jedan ili drugi način, uključuju i sve druge oblike diplomatije i diplomatskih aktivnosti.
Multilateralna ili višestrana diplomatija je tekovina novijeg vremena, njene začetke susrećemo u 19. vijeku, kada su države pribjegavale organizovanju kongresa i konferencija u cilju rješavanja spornih pitanja od šireg interesa. Međutim, pun procvat višestrana diplomatija doživljava u krilu savremenih međunarodnih organizacija koje postaju centri saradnje država na novim osnovama. Diplomatija poprima nove dimenzije, obogaćuje sadržinu i oblike svog rada.

1. Pojam, razvoj i podjela diplomatije

U najopštijem smislu, pod diplomatijom se podrazumijeva sposobnost, umešnost vođenja nekog posla. Diplomatija se može posmatrati kao vještina i kao profesija. Najznačajnije sredstvo diplomatske profesije, njen osnovni alat jeste jezik.

Harold Nikolson, slijedio je čuveno određenje da je diplomatija upravljanje međunarodnim odnosima putem pergovora, metod kojim ambasadori usklađuju i upravljaju ovim odnosima, posao ili vještina diplomate.

Riječ diplomatija ima nekoliko značenja: sposobnost, znanje, vještina i metod komuniciranja, održavanja međunarodnih odnosa, pregovaranja, rješavanja konfliktnih situacija, vođenje državnih poslova na području spoljne politike putem službenih kontakata s drugim subjektima međunarodnih odnosa, cjelokupna državna struktura koja služi predstavljanju neke zemlje u svijetu i pojedinim državama, kao i održavanje službenih odnosa s drugim zemljama i međunarodnim organizacijama.

U svojoj dugoj istoriji diplomatija je prolazila kroz različite promjene. Dokazi o savezima, kao i o mirovnim i drugim sporazumima zabilježeni su na najstarijim istorijskim spomenicima i pisanim tragovima.

Antička Grčka je, zbog svoje podijeljenosti na brojne gradove-države, bila pogodna za razvoj diplomatskih odnosa. Gradovi-države su međusobno slali izaslanike u diplomatske misije koji su bili prihvaćeni i tretirani s dužnom pažnjom. Rimljani su takođe poštovali strane izaslanke, te im davali određenu zaštitu i povlastice, ali su takav tretman tražili i za svoje izaslanike kod stranih vladara. Održavanje diplomatskih odnosa i slanje izaslanika kod drugih vladara postojalo je i između drevnih indijskih država, ali i između država poput Sirije, Egipta, Kine. Za razdoblje starog i srednjeg vijeka karakteristična je privremena ili ad hoc diplomatija.

Prvi pravi počeci diplomatije javljaju se tek u doba renesanse, razvojem ustanove stalne diplomatije, kada Venecija, Milano, Toskana, Firenca i drugi italijanski gradovi uvode imenovanje diplomatskih predstavnika. Tokom 15. vijeka stvara se diplomatija kao stalna državna funkicija, a ne kao dotadašnje povremeno slanje i primanje izaslanika. Stalni dipomatski predstavnici imaju jasna, određena prava i dužnosti, uz utvrđivanje pravila njihovog djelovanja. Do 1917. godine, svijet diplomatije ide jednom ustaljenom trasom: kongresi 19. vijeka, zajednička suzbijanja revolucija, snažni dvorovi, osamostaljenje pojedinih državica.
Promjene nakon Drugog svjetskog rata dovode do stvaranja savremene diplomatije, za koju je karakterističan razvoj višestrane, multilateralne diplomatije, pored tradicionalne dvostrane, bilateralne diplomacite. Tome je pridonelo i veliko povećanje broja subjekata međunarodnog prava (prije svega država i međunarodnih organizacija), što je dovelo do povećanja međunarodnih kontakata, ali i jačanja diplomatske službe.
Organizacija, u kojoj bi se našli okupljeni svi narodi, trebalo je da postane stalno mjesto rješavanja svakog nastalog spora među državama. Članstvom u organizaciji i veliki i mali narodi uzajamno bi pružili jemstva teritorijalnom integritetu i političkoj nezavisnosti.