Ortakluk

Uvod

Mnogi pravni sistemi predvideli su kao poseban vid društava lica javno trgovačko društvo (Offene Handelssgelellchaft, Kollektivesellschaft, societe en nom colectif, societa il nome collectivo, partnership, javno družtvo trgovačko po TKHS), odnosno kako ga naš Zakon o preduzecima naziva ortačko društvo. Po nekim shvatanjima rani oblici ovog društva potiču iz 2000 god. p.n.e.218. U V. Britaniji su bila zastupljena pre nekoliko vekova i Zakon ih je regulisao kao dobro razvijena još u vreme otkrića i kolonizacije Amerike. U svakom slučaju poznaju ga mnogi trgovacki zakoni, a u V. Britaniji i SAD doneti su i posebni zakoni o njima (Partnership Act, 1890; Uniform Patrenship Act, 1915.). Naše zakonodavstvo regulisalo ga je pre II sv. rata.

1. Poslovne organizacije

1.1. Poslovne organizacije, pojam i termini

Svakodnevno se srećemo sa terminima poslovna organizacija (business organization, commercial organization), kompanija (company), preduzece (enterprise, establishment, Unternehmen), korporacija (corporation), društvo (society, societe), firma (firm, commercial firm, business firm), ortakluk, partnerstvo (partnership, societe) i slično, pri čemu se mnogi od ovih termina koriste, ponekad sasvim pogrešno, kao sinonimi.
Tako se u SAD termin company (kompanija) koristi u više značenja. U najširem smislu reči company označava svaku grupu ljudi dobrovoljno udruženih radi zajedničkog izvršavanja svake i bilo koje aktivnosti, posla ili trgovačkog poduhvata ili nekog drugog dozvoljenog, zakonitog, posla (biznisa). Drugim rečima, company označava udruženje znatnog broja lica zainteresovanih za zajednicki cilj.
Termin company najčešće se vezuje za termin partnership (društvo, udruženje, ortakluk) koji se ne retko koristi za određene forme društava. U svakidašnjem smislu pod ovim društvom se često podrazumevaju udruženja koja imaju promenljive članove, čije su akčije transferibilne i kod kojih se članovi, često mnogobrojni, međusobno ne poznaju. Naravno da bi ovakva značenja mogla dovesti do zabuna pa ih je nužno izdiferencirati vodeći računa o osobenostima sistema (Common Law) u kome se ovi termini pojavljuju.
Najšire shvaćeno, partnership je poslovno udruženje ograničenog broja osoba (obično ne više od četiri ili pet) koje trguju pod imenom sastavljenim od njihovih pojedinačnih imena spojenih nekim odredenim redosledom. Bolje rečeno, partnership je dobrovoljni ugovor izmedu dve ili više kompetentnih osoba radi plasiranja novaca, hartija od vrednosti, rada, veština i sposobnosti nekog ili svih njih zajedno u pravovaljanoj trgovini ili poslovima i u skladu sa tim proporcionalno učešće u dobitima ili gubicima. Nasuprot tome termin company češće označava udruženje sastavljeno od većeg broja članova sa vecim kapitalom i mnogo opsežnijim poslovnim poduhvatima, kao i trgovinom koja se odvija pod nazivom (firmom) iz koga se ne mogu otkriti imena, nazivi, pojedinača, odnosno pojedinih članova. Ponekad se terminom company obuhvataju upravo oni članovi partnership cija se imena ili nazivi, iz raznih razloga, ne vide u nazivu firme.
Veoma često company se koristi i kao genericki termin kojim su obuhvaćeni pojedinci, društva, ili korporačije, izuzev opštinske uprave, odnosno državnih agencija i uprave. Katkad ova reč označava samo pojedince, odnosno obicne pojedince.
I na kraju, nužno je istaći da se termin company vrlo često pojavljuje kao sastavni deo termina joint stock company (akcionarsko društvo), označavajući asocijaciju, udruženje koje ima kapitale svojih članova objedinjene u jednom zajednickom fondu i kod kojih su akčije podeljene po udelu (kvotama) i distribuirane kao zastupljenost vlasničkog interesa u kompaniji. Ovde treba posebno istaći da je neophodno praviti razliku izmedu joint stock company po Common Law i po zakonskim određenjima u izvesnim državama (federalnim državama SAD). U smislu zakonskih određenja ovaj termin više je srodan terminu corporation nego partnership.