Svjetska ekonomska kriza

Uvod

Kriza koja je aktuelna najveća je od tridesetih godina XX vijeka. Počela je američkim kolapsom u hipotekarnim kreditima (US mortgage collapse) u avgustu 2007. Kao i posljedica neusklađenosti ponude i potražnje.
Kriza američkog tržišta nekretnina, koja nije odmah ozbiljno shvaćena, prijeti razornom krizom u cijelom svijetu. Uzrok je, po mišljenju ekonomista, u besprizornoj primjeni neoliberalne ekonomske politike.
Globalna ekonomska kriza značajno je utjecala na bosanskohercegovačku ekonomiju, što se u kombinaciji sa dugoročnim strukturalnim problemima i niskom konkuentnošću domaće ekonomije odrazilo na smanjenje svih ključnih ekonomskih indikatora u zemlji.
U aprilu 2009. godine Međunarodni monetarni fond (MMF) objavio je dramatičnu projekciju prosječnog globalnog pada ekonomske aktivnosti za 1.3%  za 2009. godinu. Pojedine zemlje članice Evropske unije suočile su se sa znatno većim ekonomskim padom u odnosu na prosječni pad u Evropskoj Uniji. Procjena pada  ekonomske aktivnosti u Njemačkoj u prvim izvještajima MMF-a iznosila je čak više od 6%, a u Irskoj više od 8% u odnosu na isti period 2008. godine.

Premda zadnji izvještaji ukazuju na to da su neke evropske zemlje kao što su Francuska i Njemačka već u drugom kvartalu 2009. godine izašle iz recesije, te bilježe skroman ekonomski rast od 0.4%, i dalje je neizvjesno kada će se većina evropskih zemalja potpuno oporaviti. Pored toga, stope nezaposlenosti u skoro svim evropskim zemljama nastavljaju rasti i u 2010. godini, a prema pisanju Ekonomist-a ne očekuje se da će doći do značajnijeg rasta zaposlenosti prije 2012. godine. Najsnažniji uticaj na međunarodno finansijsko tržište imaju promjene na deviznim tržištima, jer se preko njih uspostavljaju veze između pojedinih nacionalnih finansijskih tržišta. Zato su najvjerovatniji razlozi izbijanja krize na međunarodnom finansijskom tržištu „deviznog porjekla“. Nameću se nove dileme: neodrživost dolara kao svjetskog novca, potreba uspostavljanja novog međunarodnog novca, potreba uspostavljanja novih valutnih blokova kao odraza snage nacionalnih ekonomija. Dolar kao svjetski novac rezultat je procesa globalizacije koji nameće Amerika.

SVJETSKA EKONOMSKA KRIZA

Govoreći o krizi koja se danas desila, može se reći da je u pitanju sveukupna kriza savremene civilizacije ,koja se prelila na sve djelove svijeta. To pogotovo važi u slučaju SAD-a, gdje je tzv. Finansijska kriza počela i gdje je eskalirala u ekonomsku krizu koja se prelila u druge djelove svijeta pogotovo u one zemlje koje su imale isti ili sličan vrjednosni sistem, kao što je slučaj sa Velikom Britanijom.
Ekonomisti često ističu da je nukleus svjetske ekonomske krize – kriza tzv. Hipotekarnih kredita. Međutim, oni prećutkuju ili ne znaju da su zaposleni u bankama koji su davali te kredite, kao i zaposeleni u raznim revizorskim i rejtinh kućama često obmanjivali potencijalne korisnike tih kredita, ubjeđivali ih da oni mogu njih otplaćivati, iako su znali da to neće biti moguće. Dakle, zbog nemorala zaposlenih u bankama i rejting kućama, došlo je do tzv. Hipotekarne krize.
Do nje je došlo i zbog sve veće nepravde u raspodjeli prihoda ostvarenim dinamičnim privrednim aktivnostima koja se ispoljava u simboličnom ili nikakvom rastu dohotka ogromnog procenta zaposlenih i istovremeno, enormnim rastom prihoda menadžera i vlasnika kapitala.
U posljednjih dvadesetak godina, tj. Prije i poslije prihvatanja tzv „Reganomike“ u SAD-u i tzv. „Tačerizma“ u Velikoj Britaniji, ekonomska nauka je u tim zemljama svesrdno propagirala ekstremni neoliberalni kapitalizam, koji je , kako ističu ekonomisti, imao vrlo ozbiljnu sistemsku grešku koja je morala dovesti do kolapsa tog tipa kapitalizma. Vrlo je vjerovatno da bi do kolapsa već došlo da nisu upumpani ogromni iznosi sredstava kako u sferu uslužnog, tako i u sferu proizvodnog sektora. Na žalost, ekonomska nauka u tim, ali i drugim zemljama imala je ogroman doprinos u enormnoj propagandi tog modela čije su osnovne karakteristike deregulacija privrednoh tokova, isključenje države u sferi privrede, potpuna dominacija tržišta (tzv. „tržišni fundamentalizam“), maksimalna liberalizacija spoljnje trgovine (bolje reći uvoza), maksimalna liberalizacija stranih direktnih investicija, sveobuhvatna privatizacija i sl.
Umjesto kapitalizma u kome je dominirala Kejnzova makroekonomska politika, na scenu je stupila politika koju su propagirali tzv. „momci iz Čikaga“ na čijem je čelu bio čuveni nobelovac Fridman. Njihovo učenje su prihvatili Ronald Regan i Margaret Tačer, a dosljedno su ih u tome sljedili Klinton i Bler, a do skora je to primjenjivao i Gordon Braun. I jedna od najutjecajnijih njemačkih filozofa Jirgen Habarmas s pravom ističe da je „društvano-darvinistički potencijal slobodnog tržišta i to se sada odražava ne samo na politiku prema društvu nego i na spoljnu politiku“. On ističe da su svi oni „izgleda povjerovali jedino da neoliberalizam predstavlja vrhunac svjetske mudrosti i da se eto, došlo do vječne istine“