Anarktička floristička oblast

Uvod

Antarktik je kontinent na kome se nalazi zemljin Južni pol. To je najhladnije mesto na Zemlji i gotovo uvek je prekriven ledom. Sa 14,4 miliona km² on je peti najveći kontinent, iza Azije, Afrike, Severne i Juzne Amerike, a samo su Evropa i Australija manji. Oko 98% povrsine Antarktika je prekriveno ledom,čija je prosečna debljina oko 1,6 km.

Anatarktik je najhladniji, najsuvlji i najvetrovitiji kontinent na svetu, a takodje je kontinent sa najvećom prosečnom nadmorskom visinom. Zbog malih padavina ceo kontinent je tehnički najveća pustinja na svetu. Na njemu ne postoje stalne ljudske naseobine, a nastanjuju ga samo biljke i životinje koje su prilagodjene velikoj hladnoci: pingvini, morski medvedi, mahovina, lisajevi i veliki broj vrsta algi.

Razni mitovi i spekulacije o Teri Australis (“Južna Zemlja”)sežu u antiku, medjutim šire je prihvaćeno da je od strane Evropljana prvi put vidjen 1820. godine, kada je do njega stigla ruska ekspedicija Mihaila Lazreva i Fabijana Gotliba fon Belingshausena. Kontinent je ostao zanemaren do sredine 20. veka zbog negostoljubive sredine, nedostatka resursa i izolovanog položaja.

Antarktičku povelju je 1959. godine potpisalo 12 drzava, a do danas ju je potpisalo 45 država. Sporazum zabranjuje vojne aktivnosti i iskopavanje ruda, podržava naučna istrživanja i štiti ekozonu kontinenta.

 
Položaj i veličina teritorije

Najizrazitija geografska obeležja Antarktika jesu njegova udaljenost od naseljenih kontinenata, nepristupačnost i surovost prirode, oblik teritorije, velika nadmorska visina i ogromna površina pod ledom. Naziv Antarktik potiče od grčke reči anti što znači protiv i arkos – medved, tj. suprotno od Arktika, iznad koga kruže sazvežđa Veliki i Mali Medved. Ovaj kontinent najvećim delom teritorije koncentrisan je oko Južnog pola. Kružnog je oblika i ispunjava skoro čitav južni polarni krug. Samo kopno oko Južnog pola (Hakonov vrh, 2.765 m) zahvata površinu od 13.176.727 km2. Južni magnetni pol nalazi se u istočnom delu Antarktika. Prostire se na 2.500 km2. Na toj teritoriji magnetna igla, postavljena na horizontalnu osovinu, zauzima vertikalni položaj.

Antarktik je peti po veličini među kontinentima. Njegova kopnena masa je skoro cela pokrivena ogromnom ledenom pločom. Sa susednim ostrvima i šelfskim lednicima, on zahvata površinu od 14.120.835 km2. Po fizionomiji, Antarktik se razlikuje od ostalih kontinenata koji su u osnovi sličnog oblika, tj. nepravilnog trougla sa širim osnovama okrenutim ka severu i vrhom prema jugu. Antarktik je međutim kruškastog oblika, sem isturenog poluostrva koje se pruža prema jugu Južne Amerike. Masivniji i manje razuđeni deo okrenut je prema Australiji, a uži i jače diseciran prema Južnoj Americi. Prema prosečnoj nadmorskoj visini Antarktik je znatno viši od ostalih kontinenata. Njegova prosečna nadmorska visina je 2.200 m (Evropa 340 m, Južna Amerika 600 m, Azija 960 m i drugi). Pojam „antarktički region“ odnosi se na okeansku, ostrvsku i kontinentalnu oblast koje se nalaze u antarktičkoj klimatskoj zoni. Veća ostrva koja pripadaju Antarktiku jesu: Južna Orknijska ostrva, Južna Šetlandska ostrva, Južna Džordžija, Južna Sandvička ostrva i druga. Antarktik izlazi na tri okeana: Tihi, Atlantski i Indijski i na Vedelovo, Rosovo, Belinghauzenovo, Amundsenovo i Skotijevo more.

 
Biogeografske odlike

Zbog ogromnog ledenog pokrivača, na Antarktiku se javlja samo primitivna, samonikla vegetacija i mali broj životinjskih vrsta prilagođenih velikoj hladnoći. Za razliku od kopna, okolna mora su bogatija biljnim i životinjskim svetom.

Antarktik pripada antarktičkoj florističkoj oblasti, kojoj pripadaju, sem ledenog kontinenta, Patagonija, južni Čile, Ognjena zemlja, Foklandska ostrva, Južna Džordžija i druga ostrva na jugu Južne Amerike. Ova floristička oblast je vrlo siromašna biljnim vrstama, posebno na južnim ostrvima bližim Antarktiku, što je posledica klimatskih uslova. Kolesnik je zapisao da je biljni svet na Antarktiku, po svojoj oskudnosti, sličan planeti Mars.

Na ostrvima, u jezerima javljaju se jastučaste biljke: Azorella iz porodice štitarki (sl.12, 13, 14) i Acaena iz porodice ruža(sl.8, 9, 10, 11). Na Grahamovoj zemlji i Južnim Šetlandskim ostrvima pronađene su samo dve cvetonoše, čija visina jedva dostiže 2-3 cm: Deschampsia Antarctica(sl.23) i Kolobantus Krassifolius. One su zakržljale i rastu zajedno sa lišajima i mahovinama. Na samom antarktičkom tlu raste do 62° s.g.š. trava Aira antarctica(sl.22). Ostalu floru čine mahovine(sl.24) i lišajevi(sl.25), koje nastanjuju oaze, korita potoka koji teku na nezaleđenom tlu, uskom priobalnom pojasu i pojedinim stenovitim vrhovima. Do sada je otkriveno oko 60 vrsta mahovina. Biljni svet hladnih priobalnih mora oko Antarktika čine jednoćelijske biljke. One u velikim količinama lebde u moru. Najbrojnije su alge dijatomeje – mrke boje i silicijumske građe. Ove alge osnovna su hrana račićima (Euphosia superba).

Pojedini delovi Antarktičke oblasti imaju sledeci broj vrsta, tako na primer:

• Ognjena Zemlja – 615
• Fokland – 115
• Aukland – 85
• Kembel – 61
• Čatemska ostrva – 5.

Postoji čitav niz zajedničkih florističkih crta sa florama južnog dela Novog Zelanda, Australije i Kapske oblasti. Zajednicki rodovi su im Notofagus (sl.1,2,3)i Gunnera (sl.4,5,6,7).