Izvori medjunarodnog privetnog prava

1. U V O D

Do donošenja Zakona o rešavanju sukoba zakona sa propisima drugih zemalja u odredenim odnosima 1982. godine, čiji je naziv promenjen u Zakon c rešavanju sukoba zakona sa propisima drugih zemalja 1996. godine, prilikori njegovog uskladivanja sa Ustavom SRJ iz 1992. godine (našeg Zakonika o međunarodnom privatnom pravu, za koji koristimo skraćenicu ZMPP), jugoslovenske norme o međunarodnom privatnom pravu nalazile su se razasute u razniir zakonima, a neke značajne oblasti nisu bile uopšte regulisane. Šarenilu izvor doprinosila je još i mogućnost da se primenjuju pravna pravila predratnih građanskih zakonika, na osnovu Zakona o nevažnosti pravnih propisa donetih pre 6. aprila 1941. godine i za vreme neprijateljske okupacije, iz 1946. godine119. Teškoće koje proizlaze iz nepotpunosti i nedovoljne preglednosti izvora još su se povećale kada su nakon donošenja ustavnih amandmana iz 1971. godine prestali da važe Osnovni zakon o braku, Zakon o nasleđivanju i neki drugi zakoni. Donošenje ZMPP značilo je, bez sumnje, prekretnicu. Od dana stupanja na snagu (1. januar 1983) ovog Zakona, Jugoslavija je ušla u uži krug zemalja u kojima je međunarodno privatno pravo relativno potpuno kodifikovano. ZMPP pokriva ptfe svega oblast sukoba zakona (određivanje merodavnog prava) i sukoba jurisdikcija. Ne sadrži, međutim, norme o privatnim pravima stranaca, već su pojedina pitanja ove celine regulisana posebnim propisima.

2. POJAM MEĐUNARODNOG PRIVATNOG PRAVA
Proučavajući pojam međunarodnog privatnog prava od davnina mnogi su proučavali, međutim prve pisane konstatacije međunarodnog privatnog prava započete su još 1834. godine od strane američkog autora Džozefa Storija, koji je u svom delu ”Commentaries of the Confict of Lows”. Stopama pomenutog naučnika su išli i drugi naučnici koji su pokušavali da razviju određene definicije međunarodnog privatnog prava kao i da formulišu određene pravne norme koje se koriste pri sprovođenju međunarodnog privatnog prava.
Opšta je konstatacija da veliki deo međunarodnog privatnog prava u svakoj zemlji spada u oblast međunarodnog prava, dok drugi deo čini unutrašnje međunarodno pravo, što znači da je pojam međunarodno vezan za predmet ove naučne discipline i ne postoji univerzalno Međunarodno privatno pravo.
U daljem izučavanju ove problematike, većina naučnika se osvrnula na same izvore međunarodnog privatnog prava, te možemo reći da postoje spoljni i unutrašnji izvori međunarodnog privatnog prava, koji svako iz svoje nadležnosti regulišu određena prava i određene obaveze pojedinaca u međunarodnim sporovima.

3. IZVORI MEĐUNARODNOG PRIVATNOG PRAVA

3.1. Unutrašnji izvori međunarodnog privatnog prava

U unutrašnje izvore međunarodnog privatnog prava spadaju: Ustav, zakoni, podzakonski akti, sudska paksa, običaji i pravna nauka. U zemljama precedenskog prava primarni izvor prava je sudska praksa, koja u derugim zemljama nema karakter formalnih pravnih izvora, već su to prevashodno zakoni i podzakonski akti.
Manji broj zemalja ima kodifikovano međunarodno privatno pravo, dok veći broj država pravila iz međunarodnog privatnog prava nalazi u pojedinim zakonima sadržanim u materijalnom pravu tj. u građanskim zakonicima. Posebne kodifikacije međunarodnog privatnog prava u Evropi imaju: Albanija, Austrija, Azerbejdžan, Belgija, Bosna i Hercegovina, Bugarska, Češka, Hrvatska, Italija, Lihtenštajn, Mađarska, Nemačka, Poljska, Rumunija, Slovenija, Srbija, Turska, Švajcarska.
Van Evrope, posebnu kodifikaciju međunarodnog privatnog prava imaju: Japan, Južna Koreja, Severna Koreja, Kuvajt, Madagaskar, Tajvan, Tajland, Venecuela.
Drugu grupu čine zemlje koje nemaju ratifikovano međunarodno privatno pravo, već su joj ta prava regulisana u zakonima građanskog prava. Države čije su odredbe međunarodnog privatnog prava sadržane u Građanskim zakonicima su Alžir, Argentina, Brazil, Burkine Faso, Čile, Egipat, Francuska, Gabon, Grčka, Irak, Kvebek, Kina, Portugalija, Ruska Federacija, Španija i dr.
Zemlje common law sistema u svojstvu izvora međunarodnog privatnog prava prihvataju zakone, sudske odluke i pravnu doktrinu. Sudska praksa je od značaja u procesu stvaranja običajnog prava i u drugim pravnim sistemima, ali je za države anglosaksonskog prava karakterisično da se sistem međunarodnog privatnog prava skoro u potpunosti zasniva na sudskoj praksi.