Korišćenje prava imuniteta u krivičnom postupku

Korišćenje prava imuniteta u krivičnom postupku

UVOD

Norme o prostornom važenju kivičnog zakonodavstva daju široke mogućnosti u pogledu primjene domaćeg prava. Ozbiljna prepreka za krivično gonjenje može biti imunitet. Imunitet ne znači da pravo jedne zemlje ne važi u odnosu na neko lice, već predstavlja procesnu smetnju za vođenje krivičnog postupka prema tom licu. Lica koja uživaju imunitet su dužna da poštuju pravo zemlje u kojoj se nalaze iako se ono u odnosu na njih ne može primjenjivati, za vrijeme trajanja mandata. Opšte je prihvaćeno da postoje dvije vrste imuniteta u međunarodnom pravu: funkcionalni (ratione materie) i personalni imunitet (ratione personae).

Funkcionalni imunitet štiti, u stvari, samo ponašanje koje se preduzima u ime države. Ta vrsta imuniteta štiti relativno širok krug lica, tj. sve one koji preduzimaju određene službene radnje, ali on djeluje samo u odnosu na određenu vrstu radnje i ne štiti lice u cjelini od krivičnog gonjenja. Ocjenu da li se radi o službenoj ili privatnoj radnji, daje organ domaće države.

Personalni imunitet obezbeđuje imunitet određenog lica od krivičnog gonjenja u cjelini, tj. bez obzira o kakvom se ponašanju radi, jer se polazi od toga da ta lica predstavljaju državu. On se priznaje samo malom broju lica: šefu države, akreditovanim diplomatama, predsjedniku vlade kao i ministru inostranih poslova. Taj imunitet je vremenski ograničen. U slučaju prestanka ovog imuniteta, za preduzete službene radnje i dalje može da se primjenjuje funkcionalni imunitet. Sa diplomatskim predstavnicima su u pogledu imuniteta izjednačeni predstavnici specijalnih misija.

Imunitet uživaju i funkcioneri međunarodnih organizacija. Funkcioneri OUN i sudije Međunarodnog suda pravde imaju diplomatski imunitet koji važi erga omnes (prema svima). U pogledu funkcionera drugih međunarodnih organizacija, pitanje imuniteta je sporno, osim ako nije regulisano međunarodnim ugovorom. Međunarodnim ugovorima se u nekim slučajevima tim licima priznaje personalni, a u nekim samo funkcionalni imunitet.

Krivično pravo se može primijeniti samo u slučaju da se zemlja odrekne imuniteta svog predstavnika, odnosno lica koje je za nju preduzelo neku službenu radnju. U slučaju povrede prava na imunitet, država može pokrenuti spor pred Međunarodnim sudom pravde. U novije vrijeme, dolazi i do ograničavanja prava na imunitet. Imunitet ne priznaju ad hoc tribunali, a i Statut Međunarodnog krivičnog suda ga isključuje u odnosu na zemlje ugovornice. To se odnosi na obje vrste imuniteta. To znači da imunitet djeluje samo pred nacionalnim sudovima. U nekoliko slučajeva je došlo i do odricanja ovog prava kada je u pitanju imunitet, ali pod uslovom da se radilo o najtežim međunarodnim krivičnim djelima. Ipak, personalni imunitet pred nacionalnim sudovima ostaje i dalje apsolutan.

1. IMUNITET DIPLOMATSKIH AGENATA I KONZULARNIH FUNKCIONERA

Imunitet diplomatskih agenata i konzularnih funkcionera od kaznenog i građanskog sudstva države prijema uređen je u Bečkoj konvenciji o diplomatskim odnosima i Bečkoj konvenciji o konzularnim odnosima, kao i u bilateralnim konzularnim konvencijama. Krivičnopravni imunitet. Ličnost diplomatskog agenta je neprikosnovena- on ne može biti podvrgnut bilo kakvoj vrsti hapšenja ili pritvora i uživa potpuni imunitet od krivičnog sudstva države kod koje je akreditovan.

Krivični imunitet konzularnih funkcionera je uži, oni mogu biti pritvoreni u slučaju teških krivičnih djela, i dužni su da se odazovu pozivu krivičnog suda.

Slično uređuju i bilateralne konzularne konvencije. Propisima o prekršajima predviđeno je da se prekršajni postupak neće voditi niti će se izricati kazna protiv lica koja uživaju diplomatski imunitet.
Diplomatski agenti oslobođeni su od građanskog (parničnog i izvršnog) sudstva države kod koje su akreditovani, sa izuzecima predviđenim u članovima Bečke konvencije o diplomatskim odnosima, dok se na konzularne funkcionere u tom pogledu odnose druge odredbe Bečke konvencije o konzularnim odnosima.

Izuzeci od sudskog imuniteta, kad će diplomatski agent biti podvrgnut sudskoj odgovornosti u državi u kojoj je akreditovan, bez obzira na svoje diplomatsko svojstvo, su:

1) kad se država koja ga je akreditovala odrekne njegovog sudskog imuniteta (ovo odricanje mora biti izričito),

2) kad stupi u postupak ne pozivajući se na svoj sudski imunitet,

3) kad sam pokrene sudski postupak pred sudom države u kojoj je akreditovan.

Postojeći sudski imunitet ne oslobađa diplomatskog agenta od sudstva države koja ga je akreditovala tako da se u toj državi protiv njega može voditi bilo koji pravni postupak. Odricanje od privilegija i imuniteta predviđa i Bečka konvencija o konzularnim odnosima.U cilju razrešenja određenih spornih odnosa u kojima su učesnici lica koja uživaju sudski imunitet i građani države u kojoj su oni akreditovani, svakako da dolazi u obzir i svaki oblik vansudskog rješavanja koje se zasniva na dobrim namjerama i volji da se prevaziđe postojeći problem. Diplomatski i konzularni predstavnici dužni su da poštuju propise države u kojoj su akreditovani.