Međunarodni prevoz u drumskom saobraćaju

UVOD

Čovjek tokom svog razvoja, kroz historiju, razvija i usavršava sredstva sa kojima zadovoljava svoje potrebe, pa tako razvija i sredstva drumskog saobraćaja i transporta i njegovu infrastrukturu. Od davnina čovjekova je težnja da za svoje potrebe vrši premještanje materijalnih dobara, kao i da on sam mijenja mjesto svoga boravka pomoć nekog pomoćnog sredstva.

Praktično je nemoguće prebrojiti gdje se sve saobraćaj primjenjuje, u kakvoj vožnji i koliki mu je značaj u sadašnjim uslovima i daljem razvoju društva u cjelini. Saobraćaj ima izuzetan značaj za razvoj svake zemlje i svake privredne grane. Najveći obim saobraćaja obavlja se drumskim saobraćajem, i to drumskim prijevoznim sredstvima tj: motornim vozilima. Transport je složena i raznovrsna privredna djelatnost. Pojmovi saobraćaja i transporta često se prepliću zbog međusobne sličnosti i iz tog razloga je potrebno poznavati definiciju jednog i drugog.

Transport predstavlja premještanje ljudi i tereta sa mjesta na mjesto, kao i prijenos informacija i energije sa jednog mjesta na drugo. U zavisnosti od vrste onog što se transportira i načina na koji se transportira, transportni proces se realiziraju kao prenošenje, proticanje, prevlačenje itd. Saobraćaj je organizirano kretanje transportnih jedinica na istoj mreži saobraćajnica. Saobraćaj je neželjena posljedica transporta. Saobraćaj postoji samo ako postoje transportne jedinice koje se kreću po zajedničkoj mreži. To znači, da kod cjevovodnog transporta i dalekovoda ne postoji saobraćaj (nema transportnih jedinica) iako postoji transport.

OSNOVE DRUMSKOG SAOBRAĆAJA

Uloga i značaj

Transport je oblast društvene proizvodnje čija je djelatnost prijevoz ljudi, materijalnih dobara i vijesti sa mjesta na drugo radi zadovoljenja društvenih potreba, kao i međusobne razmjene dobara i misli. Saobraćaj je posljedica ovog zadovoljenja i definiran je kretanjem transportnih jedinica na mreži saobraćajnica. Transportni sistem, putem svojih sastavnih dijelova djeluje na privredni i društveni razvoj, kao i na pojedine komponente tog razvoja. Transport utiče na:

• proizvodnju,
• privredni razvoj regije,
• mobilnost stanovništva,
• tržište i razvoj društva

Ulogu transporta u odbrani zemlje ima nemjerljiv značaj. Razvijen transport i mreža saobraćajnica, koje u mirnodopskim uslovima zadovoljavaju potrebe privrede i društva, u ratnim prilikama dobivaju posebne zadatke.

Podjela saobraćaja

Transport kao oblast materijalne proizvodnje odvija se u različitim prirodnim uslovima, pomoću raznovrsnih sredstava za rad, za različite korisnike, raznim organizacionim metodama i na raznim područjima. Na taj način vršimo k1asifikaciju saobraćaja po pojedinim kriterijima. Prema načinu prevoženja i saobraćajnim putovima, saobraćaj se dijeli na:

1. kopneni saobraćaj (drumski,.željeznički, cjevovodni i vertikalni),
2. vodeni saobraćaj (pomorski, riječni, kanalski i jezerski),
3. zrakoplovni saobraćaj (avionski i helikopterski) i
4. PIT saobraća1(poštanski i telekomunikacioni).

Prema vrstama prijevoza saobraćaj se dijeli na:

1. putnički saobraćaj (prijevoz putnika) i
2. teretni saobraćaj (prijevoz tereta).

Prema domenu djelovanja saobraćaj se dijeli na:

1. međunarodni (inozemni) saobraćaj i
2. unutrašnji saobraćaj.

Unutrašnji saobraćaj se dijeli na:

• republički,
• međukantonalni (regionalni),
• kantonalni (međuopćinski),
• općinski (lokalni)

Međunarodni saobraćaj se dijeli na:

• pogranični
• međuteritorijalni
• tranzitni

Prema organizaciji prevoženja razlikujemo sljedeće vrste prijevoza:

1. linijski (utvrđena relacija, red vožnje i tarifa)
2. slobodni (relacije se utvrđuju za svaki pojedini slučaj)
3. prigodni (organ izu je se povremeno)

Saobraćaj kao veliki sistem

Uređeni sklop određenih dijelova tj. svrsishodno sastavljena cjelina zove se sistem. Saobraćajni sistem je velik i složen dinamički sistem koji ima svoju funkciju, struktura, elemente i veze između elemenata, svoje podsisteme, hijerarhiju, svoje okruženje i svoju dinamiku. Strukturu saobraćajnog sistema čine elementi sistem i način na koji su oni međusobno povezani pri obavljanju njihovih funkcija.

Zadatak (funkcija) saobraćajnog sistema je da što bolje zadovolji potrebe za premještanjem dobara, za prijevozom ljudi, prijenosom vijest. Postoje razlike u broju i strukturi stanovništva, gustini naseljenosti, navikama, potrebama za putovanjem i potrošnjom dobara. Postoje razlike u strukturi privrede. Na strukturu utiču prirodni uslovi, historijski uslovi, razvijenost nauke i tehnike. Funkcija saobraćajnog sistema se ispoljava kao potražnja na tržištu saobraćajnih usluga. Ispunjavanjem svojih funkcija, saobraćajna proizvodnja zadovoljava potrebe privrede i društva.

Elementi saobraćajnog sistema

Pošto je saobraćajni sistem velik i složen sistem, on sadrži velik broj elemenata a to su:

• saobraćajnice (željezničke pruge, putevi, vodeni putevi)
• stabilni objekti (aerodromi, luke, pristaništa, željezničke i autobusne stanice, poslovne zgrade, cjevovodi, telegrafski i telefonski vodovi, centrale i dr.)
• vozna i plovna sredstva (autobusi, trolejbusi, tramvaji, kamioni, vagoni, lokomotive, brodovi, avioni)
• pretovarni i drugi uređaji (dizalice, viljuškari, palete, kontejneri, transportne trake) za manipulacijom teretom
• kadrovi, škole i fakulteti, naučne ustanove koje prate i proučavaju saobraćaj
• ljudsko znanje, iskustvo, metodi odlučivanja u saobraćaju, razni propisi, saobraćajne tarife, sporazumi, društveni dogovori i dr.

Svi elementi saobraćajnog sistema moraju biti tako povezani da djeluju kao jedinstvena cjelina koja izvršava funkciju saobraćajnog sistema.