Mikrobiologija

PROKARIOTSKA ĆELIJA
Predstavnici: bakterije i plavo – zelene alge
Građa: nema jasne granice između jedra i citoplazme, jer nema jedarne membrane. Ima citoplazmu, ribozome i nukleoide. U ćelijama ovakve građe, DNK ne stvara strukture slične hromozomima kao kod eukariota. Ne odvijaju se procesi mitoze i mejoze. Kod većine nema unutarćelijskih organela: mitohondrija, lizozoma, hloroplasti, Goldžijev kompleks, endoplazmatični retikulum.

 
EUKARIOTSKA ĆELIJA
Predstavnici: gljive, alge i protozoe
Građa: imaju pravo, diferencirano jedro. Po građi su slične biljnim i životinjskim ćelijama. Jedro je od okolne citoplazme odvojeno dvoslojnom citplazmatskom membranom sa sporama. U jedru se nalazi 1-2 jedarceta koja predstavljaju centre sinteze ribozomalne RNK i hromozoma. Veličine su par mikrometara.

ULTRASTRUKTURA BAKTERIJSKE ĆELIJE
Spoljašnjim strukturama bakterijske ćelije pripadaju kapsule, treplje, fimbrije i pili, a takođe i ćelijski zid ispod kojeg se nalazi citoplazmatska membrana. Unutrašnji sadržaj bakterije predstavljen je citoplazmom, u kojoj se nalazi nukleoid, ribozomi i membranske strukture. Ćelije većine bakterija okružene su sluzastom tvorevinom koja se naziva kapsula. Postoje makrokapsule sa slojem debljine 0.2 µm i mikrokapsule sa slojem manjim od 0.2 µm. Na osnovu hemijskog sastava kapsule se dijele na polisaharide i polipeptide, a postoje i kapsule koje se sastoje od lipida, heteropolisaharida i drugih materija. Kapsule sadrze do 98 % vode i štite ćeliju od mehaničkih povreda i isušivanja, od dejstva toksičnih materija i radijacije, od patogenih oblika- od zaštitinih mehanizama MO-fagocita i nepovoljnih faktora okolne sredine.
Bakterije se krecu klizanjem i plivanjem. Kretanje po tipu klizanja sreće se kod mikso- i sumpornih bakterija, a kreću se klizanjem po površini. Plivajuće štapićaste bakterije pokreću se pomoću posebnih nitastih dodataka- treplji. Bakterija sa jednom trepljom naziva se monotriha; sa snopom treplji na jednom kraju ćelije lofotriha; na oba kraja amfitriha; sa trepljama raspoređenim po čitavoj površini ćelije peritriha.
Sve pokretne bakterije se pomjeraju u pravcu koji zavisi od spoljašnjih uticaja. Pokretanje koje se orijentiše u skladu sa pravcem dejstva određenog faktora se naziva taksis. Zavisno od spoljašnjih faktora razlikuju se:

•  Hemotaksis-kretanje bakterija u pravcu efektora;
•  Aerotaksis je u vezi sa razlikom u sadržaju kiseonika u sredini;
•  Termotaksis- sa razlikom temperatura;
•  Fototaksis je u vezi sa razlikom u intezitetu osvjetljenosti;
•  Magnetotaksis je sposobnost bakterija da plove po linijama sile  magnetnog polja Zemlje;
•  Viskozitaksis je reakcija bakterija na promjenu ljepljivosti.

Osim treplji ćelije bakterija mogu imati i dugačke, tanke i prave niti koje se nazivaju fimbrije. Mnogobrojne su i nalaze se kod pokretnih i nepokretnih organizama. Dužina fimbrija iznosi 1.5 µm, a prečnik 7 nm. Fimbrije su raspoređene peritrihalno, tj. po čitavoj površini ćelije. Sastoje se od bjelančevine pilina. Postoje fimbrije prvog i drugog tipa. Fimbrije prvog tipa pomažu bakterijskoj ćeliji da se priljepi za ćelije živih organizama i neorganske supstrate ili omogućavaju formiranje opni na površinama tečnosti u kojima bakterije ispoljavaju svoju životnu aktivnost. Fimbrije drugog tipa ili polne fimbrije unutra imaju kanal, kroz koji se prenosi genetički materijal iz jedne ćelije u drugu tokom procesa konjugacije bakterija.

Ribozomi – Svaka bakterija sadrži od nekoliko hiljada do desetine centara sinteze bjelančevina. Broj ribozoma u ćeliji se mijenja zavisno od brzine rasta bakterije – što je brži rast to je više ribozoma u ćeliji. Znatan dio ribozoma je vezan za citoplazmatsku membranu a ostali se slobodno raspoređuju u citoplazmi. Ribozomi zajedno sa molekulima DNK i RNK učestvuje u sintezi bjelančevina, ali ne kao izolovane čestice već kao agregati koji se nazivaju poliribozomi ili polizomi.