Obligaciono pravo

Obligaciono pravo

Obligaciono pravo je dio građanskog prava i definira se u objektivnom (skup pravnih normi koje reguli-raju obligacione odnose između određenih subjekata, nezavisno od njihove volje) i subjektivnom smislu (ov-laštenje jedne strane – povjerioca, da od druge strane – dužnika zahtjeva određeno ponašanje koje povjerilac mo-že po potrebi ostvariti i prinudno). Predmet obligacionog prava u objektivnom smislu su obligacioni od-nosi. Oni nastaju između povjerioca i dužnika, i razlikuju se od drugih odnosa po svom obilježju prinu-dnosti – država ne izdvaja sve odnose nego samo one za koje smatra da je neophodno uvesti prinudu iz-vršenja.

PRVA GLAVA: IZVORI OBLIGACIONOG PRAVA
Zakoni su najčešći izvor obligacionog prava, a na području bivše Jugoslavije najznačajniji je Zakon o obligacionim odnosima (ZOO). Donesen je 30.03.1978. godine a u pravni sistem BiH je preuzet 1992. On ne regulira sve obligacione odnose (kao što su ugovor o poklonu, posluzi i ortakluku) pa sudovi mogu na ovakve slučajeve primjenjivati pravna pravila.
ZOO ima 1109 članova, od čega 453 članova obuhvata opći dio. Tu se navode opća načela obligacija, od 26 – 261 člana gorovi o nastanku obaveza, tj. izvorima obligacija [ugovori, prouzrokovanje štete, stjecanje bez osnova (neosnovano obogaćenje), poslovodstvo bez naloga i jednostrana izjava volje (javno obećanje nagrade i hartije od vrijednosti)], djejstvu, prestanku i raznim vrstama obaveza, te odredbe koje reguliraju promjenu povje-rioca ili dužnika. U posebnom dijelu regulira obligacione i privredne ugovore [kao što su prodaja, zajam, zakup, ugovor o djelu, o građenju, o licenci, komision i dr.]. Odredbe ovog zakona koje se odnose na ugovore primjenjuju se i na druge poslove.
[Drugi zakoni koji sadrže odredbe – izvore obligacionog prava: Zakoni o osiguranju imovine i lica, o prometu nepokretnosti, o nasljeđivanju, o vrijednosnim papirima, o mjenici, o čeku i mnogi drugi.]
[Običaji se danas rijetko javljaju kao izvor prava – u slučaju pravnih praznina ili kao naš ZOO koji upućuje na upotrebu trgovačkih običaja – uzansi kada su ih ugovorne strane ugovorile ili ako proizlazi da su njihovu primje-nu htjele.]
[Sudska praksa nije neposredan izvor obligacionog prava nego kao i pravna nauka oni daju svoj doprinos ka pravilnom tumačenju pravnih normi u konretnim slučajevima ili u zakonodavnom procesu.]

DRUGA GLAVA: POJAM OBLIGACIJE
Obligacija (od lat. obligatio – obaveza) označava pravni odnos između najmanje dva lica, od kojih je jed-no (povjerilac) ovlašteno da od drugog (dužnika) zahtijeva da nešto učini ili ne učini, i predstavlja jedin-stvo prava i obaveza koje padaju na navedene subjekte. Kada jedno ili više lica ima pravo zahtijevati od drugog da im nešto učini ili propusti učiniti (trpi), kažemo da se ta lica nalaze u obligacionom odnosu. U obligacionom odnosu imamo dužnosti na svim stranama dok obligacija podrazumjeva dužnost samo na jednoj strani – svaki obligacioni odnos mora sadržati obligaciju – on je obligacija u širem smislu.
Obligacija ima svoje karakteristike: ona je relativan odnos [niti šteti niti koristi trećim licima nego samo onim kojih se tiče – titularu prava i titularu obaveze] imovinskog karaktera, zaštićen zakonom [strane stupaju u obligaciju iz nekog imovinskog interesa znajući da imaju pravo tražiti naknadu pravnim putem], sa tačno od-ređenim sadržajem i subjektima [sadržaj joj čine prava i obaveze subjekata].
Subjekti obligacije su uvijek tačno određena lica [pravna ili fizička, jedno ili više], gdje pravu povjerioca odgovara obaveza dužnika. Strana povjerioca je aktivna a dužnička pasivna strana obligacije, s tim što imamo jednostrano i obostrano obvezujuće odnose. Subjekti su najčešće poznati od početka ali postoje obligacije koje ostavljaju jednu stranu nepoznatu do određenog trenutka [izdavanje vrijednosnih papira] ali tako i odgađaju svoje djejstvo do trenutka saznanja ko je druga strana (jedno lice ne može samo sa so-bom biti u obligaciji).