Savremene pravne teorije

Predmet Teorije prava i Savremenih pravnih teorija

Izborni predmet Savremene pravne teorije predstavlja novu akademsku disciplinu koja se razvija na Pravnom fakultetu u Kragujevcu, kao posledica potrebe da se posebno izdvoje iz okvira Teorije prava oni pravci teorijsko-pravne misli, kojima se na savremen način obeležava dvadeseti i početak dvadeset prvog veka. Time se još jednom potvrđuje da ni znanje nema granica, baš kao što granicom nisu omeđeni ni prostor ni vreme. Stalnim širenjem znanja proširuje se istovremeno i opseg ljudskog neznanja i utvrđuje se saznanje o beskraju tog okruženja. Pretvaranjem sve većih količina nepoznatog u poznato, kod ljudi se uvek iznova rađa svest da se nikada ne može osvojiti celina znanja. Pojedinac koji misli da malo toga ne zna zapravo ima predstavu optičke varke, s obzirom da raste njegova samouverenost i spremnost da o svemu brzo i lako izriče sud.
Čuvajući se takvih opasnosti, nauka kao skup sistematizovanih znanja o određenoj oblasti prirode ili društva, utvrđuje istinu proverljivu praktičnim rezultatima. Dakle, nauka je skup i sistem znanja, utvrđenih i proverenih istina o prirodi i društvu. Iz ove definicije sledi i podela nauka. One koje za predmet svog istraživanja imaju prirodu – nazivaju se prirodnim, a one koje za predmet imaju društvo – nazivaju se društvenim naukama. Osnov razlikovanja između prirodnih i društvenih nauka se svodi na razliku u predmetu njihovog proučavanja, odnosno, na razliku između prirodnih i društvenih pojava koje su predmet naučnog istraživanja. Među mnogobrojnim kriterijumima, koji se mogu uspostaviti povodom ove razlike, ističemo tri osnovna: način nastanka pojava; sadržina pojava; i metod proučavanja pojava. Prirodne pojave nastaju silom neumitnog dejstva prirode, a društvene pojave stvaraju ljudi, te su one rezultat ljudskog delovanja. Sadržina prirodne pojave je materijalnog karaktera, dok sadržina društvene pojave može biti materijalnog i duhovnog karaktera. Prilikom istraživanja prirodnih i društvenih pojava se možemo koristiti istim opštim metodima, ali rezultat istraživanja prirodnih pojava se može egzaktno iskazati, što nije situacija sa društvenim pojavama.
I pravo je specifična društvena pojava. Pojava koja je nastala kao rezultat voljne aktivnosti ljudi, pojava koja je po svojoj suštini duhovne prirode i pojava koju možemo istraživati metodološkim postupcima čije rezultate ne možemo izraziti matematičkom preciznošću.
Složenost prava kao društvene pojave i pojave u ljudskom saznanju uopšte, proizvodi posledice i na raširenost različitih pristupa bavljenju različitim problemima, koje dovodimo u bližu ili dalju vezu sa pravom. Produbljivanje i proširivanje interesovanja za suštinu pravnih problema otkriva nove vidokrug tim povodom. Očigledno je da nikada do kraja ne možemo biti zadovoljni izvedenim mislima i znanjima na temu prava, te je nužno da se, uz pomoć naučne sistematizacije dostignutog nivoa i obima, pozabavimo novim načinima čovekovog zanimanja za pravo. Iz tih razloga se i studijski programi akademske sistematike posvećene pravu obogaćuju i posebnom pažnjom za savremene pravne teorije.
Za Teoriju prava kao pojam, ali i kao osobenu i formiranu disciplinu se kaže da ima duboku misaonu istorijsku pozadinu, ukorenjenost, odnosno, ima dugotrajan naučni staž i istorijat pojma. Ne može biti sporno da je Teorija prava kao pojam koji zrači odvojenim značenjem u odnosu na druge discipline odavno tema evropske pravne misli. Osim pojma teorija prava, zapažaju se i termini opšta pravna nauka, opšte učenje o pravu, kao i jurisprudencija. (Jurisprudencija je kovanica termina pravo i razboritost ili znanje, pa bi se doslovno mogla shvatiti kao razumsko poznavanje prava, veština iskustva prava ili poznavanje prava).
Predmet Teorije prava jeste analiziranje i određenje pozitivnog prava, istraživanje porekla i značenja složenih teorijskih pojmova u pravu, utvrđivanje temeljnih vrednosti prava i povezivanje teorije prava sa drugim pravno graničnim disciplinama i znanjima.
Prilikom razumevanja Teorije prava i njenog značenja, treba istaći da se njome postiže efekat amortizacije nedostataka, koji u odnosu prema potrebama prakse, prate Filozofiju prava. Upravo se kroz Teoriju prava