Skripta iz kriminalistke

POJAM I ZNAČAJ KRIMINALISTIKE

Jedna od najznačajnijih nauka koje se bave proučavanjem kriminaliteta jeste kriminalistika. Kriminalistika je nauka koja svojstvenim naučnim i praktičnim metodama pronalazi, proučava i usavršava najadekvatnije postupke i metode sa ciljem da otkrije i rasvetli krivično delo, otkrije ko je izvršilac ukoliko je nepoznat, prikupi materijalne i lične dokaze radi utvrđivanja istine i sprečavanja krivičnih dela. Kriminalistika u praktičnoj primeni usvaja i koristi pravila drugih nauka, prilagođava ih i primenjuje, sa ciljem postizanja sopstvehih rezultata. Ona takođe, primenjuje i sopstvena iskustva, usavršava ih u praktičnom radu pri sprečavanju i suzbijanju kriminaliteta. Cilj praktične kriminalistike jeste suprostavljanje kriminalitetu sa preventivnog i represivnog aspekta. Podela kriminalistike na preventivnu i represivnu još nema čvršćeg oslonca u praksi, zato se kriminalistika u praksi najvećim delom izučava kao represivna delatnost. Represivna kriminalistika je usko povezana sa naukom krivičnog procesnog prava jer se proteže ne samo u pretkrivičnom postupku već i kroz sve faze krivičnog postupka. Kada je reč o krivičnom postupku, represivna kriminalistika najveći značaj ima u istrazi mada se njene metode koriste i na glavnom pretresu, kada treba saslušati svedoke, okrivljenog, veštake obaviti suočavanja, izvršiti uviđaj.

STRUKTURA KRIMINALISTIKE

Postoji tradicionalna podela kriminalistike na kriminalističku taktiku, tehniku i metodiku. Ova podela danas ima više teorijski nego praktični značaj. Kriminalistička taktika se bavi pojavnim oblicima krivičnih dela načinima njihovog vršenja, motivima i ciljevima zbog kojih nastaju, stručnim znanjima, veštinama, kriminalnim sklonostima, načinom života i psihologijom izvršilaca krivičnih dela. Kriminalistička tehnika pribavlja, prilagođava, usavršava i primenjuje mtode drugih nauka radi prikupljanja, otkrivanja i obezbeđenja materijalnih dokaza, vršenjem određenih istražnih radnji. Iako funkcionalno čine celinu, kriminalistička tehnika se može podeliti na operativno-registracionu i istražnu:

• cilj operativno-registracione tehnike jeste pronalaženje tragova i predmeta krivičnog dela, pre svega na mestu izvršenja krivičnog dela , zatim fiksiranje raznih činjenica tehničkim i grafičkim metodama.
• Istražna kriminalistička tehnika primenjuje se radi istraživanja i veštačenja pojedinih tragova i predmeta u kriminalističkim, sudskomedicinskim i drugim laboratorijama u vezi sa krivičnim delima.

Cilj kriminalističke metodike jeste primena metoda i sredstava kriminalističke taktike i tehnike na određenu vrstu krivičnog dela.

NAČINI SAZNANJA ZA KRIVIČNA DELA I OPERATIVNO PLANIRANJE

Kriminalistička funckija organa unutrašnjih poslova prilikom suzbijanja kriminaliteta odvija se najvećim delom u pretkrivičnom postupku. Od značaja za njihov rad su kriminalsitički i krivično procesni aspekti,
U primeni pojedinih mera i radnji , a na osnovu ovlašćenja koja se određuju Zakonikom o krivičnom postupku , Zakonom o un utrašnjim poslovima i dr. Propisima. Faza otkrivanja krivičnih dela i učinioca od strane organa unutrašnjih poslova u pretkrivičnom postupku regulisana je odredbama glave XVIII Zakonika o krivičnom postupku .Neophodan uslov za pokretanje aktivnosti organa unutrašnjih poslova jeste dobijanje SAZNANJA da je izvršeno krivično delo za koje se goni po službenoj dužnosti . To saznanje može biti različitog stepena verovatnoće ili istinitosti. Za rad organa unutrašnjih poslova su neophodni OSNOVI SUMNJE. Osnova sumnje o krivičnom delu ili učiniocu za koje se goni po službenoj dužnosti nmastaje izričita obaveza postupanja od strane organa unutrašn jih poslova . Ta obaveza se sastoji u preduzimanju operativno taktičkih mera i radnji i postupaka s ciljem rasvetljavanja krivičnog dela i otkrivanja njihovog učinioca , onemogućavanje sakrivanja ili bekstva , kao i prikupljanje i obezbedjivanje predmeta koji mogu poslužiti kao dokaz. U ovoj fazi postoji i potreba uključivanja i drugih subjekata , kao i većom ili mannjom potrebom čuvanja službene tajne prilikm preduzimanja pojedinih mera. Osnovi sumnje svojim postojanjem stvaraju obavezu za organe otkrivanja da utvrde da li postoji krivično delo . Na osnovi sumnje sa gradi operativna obrada sa ciljem otkrivanja krivičnog dela i učinioca. Osnovi sumnje po sadržaju mogu biti različiti : osnovi sumnje koji ukazuju na izvršeno krivično delo; osnovi sumnje koji uz krivično delo ukazuju u na njegovog izvršioca ; osnovi sumnje koji ukazuju na određeno lice kao izvršioca čija osnovna obeležja još uvek nisu otkrivena.
Osim osnova sumnje Zakonik o krivičnom postupku poznaje termin osnovana sumnja što predstavlja viši stepen verovatnoće i daje povoda za pokretanje istrage . U ternutku kada osnovi sumnje preerastu u osnovanu sumnju ispunjen je uslov za podnošenje zahteva za pokretanje istrage od strane državnog tužioca.

Vrste činjenica

Činjenice koje se utvrđuju u konkretnom kaznenom predmetu određene su predmetom kaznenoga postupka. Prije svega optužbom, zatim zahtjevima i prijedlozima stranaka i, konačno, sudskim odlukama donesenim po službenoj dužnosti. Iz toga slijedi druga odrednica koja upućuje na to koje zakonske propise valja primijeniti. To neposredno određuje koje se odlučne činjenice imaju utvrditi u kaznenom postupku, tj. u silogističkoj kriminalističkoj proceduri.
Kao predmet utvrđenja u konkretnom predmetu činjenica mora biti jasno određena. To je prva istraživačka zadaća. Druga je određivanje sredstava kojima će se utvrditi i, konačno, treća je postupovno vrijeme u kojemu će se utvrditi ta činjenica.
Krug činjenica indicija nije pravno određen na jednak način. Predmet postupka određen optužbom ne određuje krug indicija. Pojedine indicije i njihovu ukupnost određuje istražna situacija.
Dakle predmet postupka je quaestio facti i slijedi iz konkretnih sadržaja, što znači da je u više predmeta zbog istog kaznenoga djela krug odlučnih činjenica djela (konstitutivna, kvalifikatorna i privilegirajuća obilježja) tematski isti, sadržajno dakako različit, dok je krug činjenica indicija uvijek tematski i sadržajno različit i neovisan o optužbi.
U heurističkoj kriminalističkoj proceduri krug činjenica znatno je širi, manje određen. On se ovdje, ovisno o trenutnim saznanjima tek prikuplja, oblikuje. Mnogo češće se prikupljaju podaci za pojedinačne činjenice u svrhu oblikovanja činjeničnoga sklopa budućega predmeta kaznenoga postupka.