Stvarno pravo – skripta

Svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine. Niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelim međunarodnog prava.
Predhodne odredbe, međutim, ni na koji način ne utiču na pravo države da primjenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu s opštim interesima ili da bi obezbijedila naplatu poreza, drugih dadžbina ili kazni.
Stvarna prava predstavljaju posebno kategoriju subjektivnih građanskih prava, čiji je neposredni objekat stvar( pravo na stvari). Stvarna prava omogućavaju svom titularu da objekat u svom totalitetu ili u samo određenom djelu upotrebljava, koristi ili raspolaže a da druge subjekte iz toga isključi. Npr. kod prava svojine na pokretnim i nepokretnim stvarima.
Kod stvarnih prava razlikujemo unutrašnju i spoljašnu stranu prava. Kod prava svojine unutrašnja strana prava je odnos subjekta prema stvari a spoljašnja strana prava odnos subjekta prema drugima licima. Najobuhvatnije stvarno pravo je svojina. Svojina je najpotpunija vlast na stvari u granicama zakona ili prava drugih lica.

Stvarno pravo u objektivnom smislu je skup opših pravnih normi koje regulišu odnosi među ljudima povodom stvari, a u subjektivnom smislu je subjektivno pravo koje se odlikuje, sjedne strane time što je apsolutno i kao takvo djeluje prema svima, a s druge strane time zato što za svoj rad neposredni objekt ima stvar.

Stvarna prava se bitno razlikuju od obligacionih prava, koja postoje između tačno određenih subjekata.
Za stvarna prava važi načelo numerus clauyus, što znači da je broj stvarnih prava taksativno određen u zakonu.

Stvarna prava su:
1. pravo svojine,
2. pravo građenja,
3. založno pravo,
4. pravo stvarne i lične službenosti
5. pravo realnog tereta.

Stvarna prava mogu se klasificirati kao:
1. stvarna prava na vlastitoj stvari: pravo vlasništva (svojine),
2. stvarna prava na tuđoj stvari (ograničena): pravo služnosti, založno pravo, pravo stvarnog tereta, pravo građenja.

Odnosi koji se sastoje od skupa ovlašćenja i obaveza na strani različitih subjekata su stvarnopravni osnosi.

Karakteristike stvarnog prava:

1. neposrednost: subjekti prava vrše ovlašćenja koja imaju na osnovu stvarnog prava najčešće neposredno,
2. apsolutnost : stvarno pravo djeluje erga omnes, što znači da djeluju prema svima (kod obligacionih prava djeluje inter partes – između određenih lica); stvarno pravo treba da respektuje svako treće lice,
3. tipičnost odnosno primjena načela numerus clausus: je vrlo značajno načelo; znači načelo zatvorenog broja stvarnopravnih odnosa, tzv. rimski kriterij. To konkretno znači da u određenom građanskopravnom sustavu postoje samo oni oblici stvarnopravnih odnosa koje je kao takve odredio propis odnosno zakon. Samo u okviru tog broja stvarnih prava mogu da se kreću subjekti prava u okviru određenog stvarno-pravnog odnosa.
4. pripadnost: stvarno pravo pripada određenom subjektu,
5. pravo prvenstva: prvi aspekt prava prvenstva jeste da stvarno pravo ima prvenstvo u odnosu na obligaciono pravo, dok je drugi aspekt prava prvenstva primjena načela prior tempore potior iure – prvi u vremenu jači u pravu – to znači da u konkurenciji stvarnih prava prednost imaju ona koja su ranije nastala
6. pravo sljedovanja: nosilac odnosno titular stvarnog prava ima pravo da to svoje pravo štiti bez obzira u čijim rukama se nalazi stvar koja je objekat stvarnog prava.

Pojam stvari
U građanskom smislu stvar je dio materijalne prirode koji se nalazi u ljudskoj vlasti i na kojem postoji pravo svojine ili neko drugo stvarno pravo.

Sastavni dijelovi stvari

Svaka se stvar sastoji od dijelova koji su takvi da se ili ne mogu raspoznati i onda kažemo da je to prosta stvar. Ako se mogu raspoznati kažemo da je to složena stvar. Svi dijelovi složene stvari nalaze se u međusobnoj funkcionalnoj vezi i čine pravnu cjelinu, a prema fizičkoj vezi koja postoji između njih mogu biti spojeni sastavni dijelovi koji su u materijalnoj vezi. Spojeni dijelovi mogu biti neodvojeni i odvojeni dijelovi.

Glavna i sporedna stvar

Glavna stvar- Pod glavnom stvari podrazumijeva se fizička cjelina njenih sastavnih dijelova koja kao takva ima primarnu ulogu u odnosu na jednu pokretnu stvar s kojom je funkcionalno povezana.
Sporedna stvar – Ona koja je određena da služi drugoj glavnoj stvari.
Plodovi
Plodovi su koristi koje neka stvar daje periodično bez iscrpljivanja svoje supstancije a namijenjeni su za odvajanje. Iz ove definicije proizlazi dva obilježja ploda :
prvo- plod je samo ono što stvar periodično daje ,
drugo- plod je samo ono što stvar daje bez iscrpljivanja svoje supstancije( zemlja koja rađa vremenom gubi svoje sastojke, ali ipak žito i trava predstavljaju njen plod). Plodovi su npr. voće, vuna, mlijeko, med sl. Plod je sporedna stvar. Plodovi mogu biti organski proizvod jedne stvari. Oni obuhvataju proizvode životinja i zemljišta.