Svetska trgovinska organizacija

Uvod

Posle Drugog svetskog rata, jedna od značajnijih tendencija u svetskoj privredi bila je institucionalizacija međunarodnih ekonomskih odnosa. Odmah nakon rata stvorene su dve međunarodne organizacije u oblasti međunarodne finansijske saradnje država-Međunarodni monetarni fond (International Monetary Fund-IMF) i Međunarodna banka za obnovu i razvoj (International Bank for Reconstruction and Development IBRD).
Ali pokušaj da se stvori jedna međunarodna organizacija u oblasti međunarodne trgovinske saradnje država je propao, jer na Konferenciji Ujedinjenih Nacija o trgovini i zaposlenosti, koja je održana 1948. godine u Havani na kojoj je izrađen nacrt o konvenciji o Međunarodnoj trgovinskoj organizaciji (ITO), nije došlo do usvajanja istog usled nespremnosti Kongresa SAD da ratifikuju ovu konvenciju. Neke od zemalja učesnica su nezavisno od konferencije počele da pregovaraju o sniženju carina i trgovini robom i kao rezultat tih pregovora nastao je Opšti sporazum o carinama i trgovini (GATT). Kasniji pregovori na istu temu ,u više rundi ,uslovili su nastanak međunarodnog trgovinskog sistema. Takav sistem je funkcionisao skoro 50 godina sve do nastanka Svetske trgovinske organizacije (Svetska trgovinska organizacija-STO) 1995.godine.

I Nastanak Svetske trgovinske organizacije

Prema opštoj teoriji međunarodnih organizacija, neophodna su dva uslova za nastanak jedne međunarodne organizacije:
1.Pravni uslov – stupanje na snagu međunarodnog ugovora
2.Faktički uslov – stvaranje statutom predviđenih organa koji počinju da deluju
na nastanak STO bitno su uticale odluke donete na sastanku ministara 14. aprila 1994. godine. Najznačajnija je odluka kojom se osniva pripremni komitet za Svetsku trgovinsku organizaciju. Osnovni zadatak ovog tela je da obavi pripremne radnje kako bi se omogućila nesmetana tranzicija GATT-a u STO. Članica Pripremnog komiteta može postati svaka strana ugovornica GATT-a, sa tim da prilikom odlučivanja koje se obavlja po principu konsenzusa, mogu učestvovati samo one strane ugovornice koje ispunjavaju uslove da postanu članovi osnivači. Rezultati Urugvajske runde pregovora izloženi su u Finalnom aktu ,koji je potpisan 15.aprila 1994.godine, u Marakešu. Finalni akt se sastoji od Sporazuma o osnivanju Svetske trgovinske organizacije sa pripadajućim aneksima, Ministarske deklaracije i još 25 različitih odluka. Najvažniji rezultat ove runde pregovora je osnivanje Svetske trgovinske organizacije, koja je počela sa radom 1.januara 1995. godine. Finalni akt je potpisalo 111 zemalja, dok je Sporazum o uspostavljanju STO potpisalo 104 zemlje. Već početkom 1995. godine, Sporazum je ratifikovalo preko 80 zemalja. Među njima su bile: SAD, Evropska unija, Japan i Kanada. To su zemlje čije je učešće u ukupnoj svetskoj trgovini robe i usluga oko 90%.
Do jula 2008.godine, pravo članstva u STO je steklo 157 države, dok status posmatrača ima 28 zemalja. Za sedište rada STO određena je Ženeva.
Budžet STO iznosi 196 miliona švajcarskih franaka, odnosno 209 miliona dolara u 2011. godini, i 629 zaposlenih unutar organizacije.
Svetska trgovinska organizacija je međunarodna organizacija koja poseduje sve potrebne elemente da bi se mogla tako klasifikovati: državu kao osnivača i tipičnu članicu, međunarodni ugovor kao osnivački akt, stalne organe koji sprovode odredbe statuta, određenu oblast delovanja, svojstvo pravnog lica i subjekt je međunarodnog prava.