Zemljotresi u svetu

UVOD

Zemljotres je oscilovanje čestica tla izazvano prirodnim ili veštačkim uzrocima. Posledica su oslobođene Zemljine unutrašnje energije. Tačka zemljotresa na mestu inicijalne rupture (mesto oslobađanja energije) naziva se fokus ili hipocentar. Tačka na površini Zemlje direktno iznad hipocentra naziva se epicentar. Jačina potresa zavisi od više činilaca kao što su količina oslobođene energije, dubina hipocentra, udaljenosti epicentra i građi Zemljine kore.
Intenzitet zemljotresa odražava rušilački efekat zemljortresa na površi Zemlje.
Zemljotresi se, prema načinu postanka dele na prirodne i veštačke. Prirodni zemljotresi se, dalje, mogu podeliti na spontane i izazvane. Spontani zemljotresi su oni koji nastaju usled kretanja litosfernih ploča, pa se nazivaju i tektonski zemljotresi. U grupu izazvnih prirodnih zemljotresa spadaju vulkanski i urvinski zemljotresi.

Tektonski zemljotresi nastaju oslobađanjem seizmičke energije u Zemljinoj kori. Nastaju pod dejstvom velikih pritisaka u stenskim masama Zemljine kore, najčešće izazvane pomeranjem većih blokova Zemljine kore. Tako dolazi do iznenadnog loma stenske mase, koji je praćen elastičnim deformacijama okolnih stenskih masa, koje se zatim šire u prostor u obliku seizmičkih talasa.
2.2. Efekti i posledice zemljotresa:

• Klizanje tla – zemljotresi mogu aktivirati pokretanje tla na padinama, odlamanje kamenih blokova i nastanak odrona i pokretanje lavine koje mogu u brdsko-planinskim predelima naneti veliku materijalnu štetu i ugroziti ljudske živote
• Požari – mogu biti pratioci zemljotresa pri čemu oni mogu biti izazvani kidanjem električnih vodova i gasnih infrastrukurnih pravaca
• Likvefakcija tla – nastaje, kada usled trešenja tla, vodom zasićeni granularni materijal privremeno izgubi čvrstoću i počne da se ponaša kao tečnost. Ova pojava može uzrokovati štete na mostovima.
• Cunami – potresi sa epicentrom na dnu mora izazivaju velike talase – cunamije koji mogu dosegnuti visinu i do 30m.

2.3. Tektonika ploča i tektonske ploče
Tektonika ploča je geološka teorija koja objašnjava pomeranje ploča Zemljine kore velikih razmera. Teorija uključuje stariju hipotezu pomeranja kontinenata, koja datira iѕ prve polovine 20. veka, i koncept širenja okeanskog dna razvijen tokom 1960-ih godina. Spoljni deo Zemlje se sastoji od dva sloja: spoljne ljuske(litosfera) koja obuhvata koru i kruti gornji deo omotača, ispod koje se nalazi astenosfera. Iako u krutom stanju, astenosfera ima relativno nisku viskoznost i moć pa zato ima određene karakteristike fluida(može da teče). Ispod astenosfere se nalazi donji omotač, čije fazno stanje nije posledica manjih temperatura već visokog pritiska. Litosfera je razlomljena(izdeljena) na litosferne ploče(tektonske ploče). Postoji sedam glavnih i još mnogo manjih ploča:
1. Afrička ploča, pokriva Afriku – kontinentalna ploča
2. Antartkička ploča, pokriva Antarktik – kontinentalna ploča
3. Indo-australijska ploča, pokriva Australiju i Indiju – kontinentalna ploča
4. Evroazijska ploča, pokriva Aziju i Evropu – kontinentalna ploča
5. Severnoamerička ploča, pokriva Severnu Ameriku i severoistočni Sibir – kontinentalna ploča
6. Južnoamerička ploča, pokriva Južnu Ameriku – kontinentalna ploča
7. Tihookeanska ploča, pokriva Veliki tihi okean – okeanska ploča