Friedrich August Hayek – Put u ropstvo

Friedrich August Hayek – Put u ropstvo

Friedrich August Hayek rođen je u Beču (u tadašnjoj Austro-Ugarskoj) 8. maja 1899. godine. Preminuo je u 23. marta 1992. godine u Freiburgu (Njemačka).

F. A. Hayek bio je ekonomista, filozof kojega svojim smatraju i Austrija i Velika Britanija, a pomalo i Njemačka i Sjedinjene Američke Države.

Rođen je u Beču u uglednoj plemićkoj porodici von Hayek. Otac mu je bio doktor, a među precima je bilo i nekoliko akademika na poljima statistike i biologije. Tokom I. svjetskog rata služio je na Italijanskom frontu kao član artiljerijske regimente. Tokom rata je pretrpio i oštećenje sluha. Također, tokom rata postao je nosilac nagrade za hrabrost.

Prema njegovim riječima I.  svjetski rat  je  imao  jak  utjecaj na  njegov  izbor akademske karijere. Naime, želio je da se takvi užasi nikada ne ponove i da svojim radom omogući ili ukaže na bolji svijet, bez takvih sukoba kao što je bio I svjetski rat.

U periodu između 1921.-1923. godine, na Univerzitetu u Beču, stekao je doktorate na poljima prava i političkih nauka. Pored toga, studirao je i filozofiju, psihologiju i ekonomiju, na čijem polju je i ostavio najdublji trag.

U tom periodu je i formirao svoje osnovne ideje koje se tiču „klasičnog liberalizma“. Preokret od socijalizma ka klasičnom liberalizmu se desio nakon čitanja knjige „Socijalizam“ Ludwiga von Misesa. Hayek je često tvrdio da su von Misesova djela jako mnogo utjecala na njega i njegove stavove, razmišljanja, rad na polju filozofije i ekonomije.

U kasnijim 20-im godinama 20. vijeka radio je kao direktor Austrijskog instituta za istraživanje poslovnih ciklusa čiji je bio i osnivač. Početkom 30-ih (1931. godine) pridružio se Londonskoj školi ekonomije, uglednom britanskom fakultetu za ekonomiju i biznis. Tu je prepoznat kao jedan od vodećih svjetskih ekonomskih teoretičara, čiji je rad inspirisao mnoge teoretičare moderne mikroekonomije.

Nakon Anschlussa – pripajanja Austrije Njemačkoj nije želio da se vrati u Beč koji je bio pod nacistima. Zbog toga je 1938. godine prihvatio državljanstvo Velike Britanije. Status britanskog državljanina je zadržao do kraja života, iako u Britaniji nije živio nakon 1950. godine. U SAD-u je živio u periodu 1950-1962. godine.

Londonsku školu ekonomije napustio je 1950. godine da bi prihvatio posao profesora na Univerzitetu u Čikagu. Tokom boravka u Čikagu radio je na poljima filozofije nauke, ekonomije, političke filozofije i historije ideja.

U periodu 1962.-1968. godine radio je kao profesor na Univerzitetu u Freiburgu, a sa te pozicije je i otišao u zasluženu mirovinu 1968. godine. kako je sma rekao, godine provedene u freiburgu smatra najplodnijima.

Nakon  umirovljenja  godinu  dana  je  radio  kao  vanredni  profesor  na  kalifornijskom univerzitetu u Los Anđelesu gdje je predavao kolegije iz domene prava, slobode, filozofije društvenih nauka.

Profesor na Univerzitetu u Salzburgu bio je u periodu 1969.-1977. godine. inače, Hayek je sam rekao da je napravio greško prihvativši posao u Salzburgu jer je „Odsjek za ekonomiju bio slabo razvijen, mali, a bibliotečki fond i prostorije su bili neadekvatni“.

Nakon Salzburga, 1977. godine vratio se u Freiburg, gdje je i proveo ostatak života.

Zajedno sa Gunnarom Myrdalom dobitnik je Nobelove nagrade na polju ekonomije 1974. godine.

Dobitnik  je  brojnih  priznanja.  U  Britaniji  je  od  strane  kraljice  Elizabete  II.  nagrađen članstvom  u  Red  vitezova  časti  (1984.  godine).  za  nagradu  ga  je  predložila  tadašnja premijerka Margaret Thatcher zbog svojih zasluga na polju ekonomije. Premijerka je bila njegov veliki pobornik. Ovom nagradom je postao i pripadnik britanskog plemstva, te je prihvatio i englesku verziju svoga imena – Frederick.

U SAD-u je nagrađen Predsjedničkom medaljom slobode, jednom od dva najveća civilna priznanja u SAD-u. Nagradu mu je uručio George Bush stariji, a odnosila se na „cijeli životni vijek proveden gledajući iza linije vidljivog horizonta.“

Bio je izabran u Britansku akademiju nauka.

Hayek je umro 1992. godine u Freiburgu (Njemačka), a sahranjen je na groblju Neustift am

Wald u Beču.