Institucije Evropske unije sa posebnim osvrtom na Evropski parlament

UVOD

Pre pola vijeka brojni evropski lideri složili su se u zaključku da je ekonomsko i političko povezivanje jedini način da se iza sebe ostave vijekovi ratovanja. Prvi je to, u svom čuvenom govoru koji je održao na Univerzitetu u Cirihu, 19. septembra 1946.godine, istakao Vinston Čerčil. On je tada izrazio želju za stvaranjem „Sjedinjenih evropskih država“ i to, pre svega, francusko-njemačkim izmirenjem kao osnovom ponovnog osnivanja evropske porodice.

Tu ideju u konkretan prijedlog uobličio je Francuski ministar spoljnih poslova Robert Šuman. On u svom govoru, 9. maja 1950. godine, predlaže da se „objedini francusko-njemačka proizvodnja uglja i čelika pod zajedničkom vlašću, u okviru organizacije otvorene za pristup država Evrope“. Godinu dana kasnije Francuska, Zapadna Njemačka, Belgija, Italija, Luksemburg i Holandija potpisuju Pariski sporazum čime je stvorena Evropska zajednica za ugalj i čelik (ECSC) koja je stavljena pod jedinstvenu Visoku vlast (izvršno telo EZ) koja 1952. godine započinje sa radom pod predsedništvom Žana Monea.
Kako se ECSC (European Coal and Steel Community) pokazala kao vrlo uspiješna nakon nekoliko godina njeni osnivači su riješili da Rimskim ugovorom 1957. godine (1958. god. stupio na snagu) prošire ideju osnivanjem Evropske zajednice za atomsku energiju (EURATOM) i Evropske ekonomske zajednice (EEZ). Na ovaj način dolazi do postepenog formiranja tzv. zajedničkog tržišta. Tri evropske zajednice su 1967. godine ujedinjene, i od tada postoji jedna Komisija i jedno Vijeće ministara, kao i Evropski parlament.

Evropska unija ima pet osnovnih institucija i to:

• Savjet Ministara
• Evropski savjet
• Evropska komisija
• Evropski parlament
• Sud pravde Evropske unije

Šta je to Evropska Unija?

Nakon što su 1967. godine tri Evropske zajednice ujedinjene u jednu, zajednica se neprestano širila. Godine 1973. državama osnivačima pridružile su se Danska, Irska i Velika Britanija. Grčka postaje članica 1981., a Portugal i Španija 1986. godine.
Kao rezultat političkih, društvenih i ekonomskih usaglašavanja u februaru 1992. godine dvanaest država članica Evropske zajednice potpisale su u Mastrihtu Ugovor o osnivanju Evropske unije. Iako ne pretjerano obiman i u mnogim segmentima, obzirom na međunarodni značaj, nejasan, ugovor iz Mastrihta predstavlja nadgradnju koncepta Evropske zajednice sa svojim konstitutivnim zajednicama koje objedinjava.
Proces ratifikacije ugovora zbog različitih procedura u zemljama članicama potrajao je do 1. novembra 1993. godine, kada je Ugovor i stupio na snagu. Ratifikacija Ugovora iz Mastrihta bila je dovedena u pitanje u Danskoj, gdje su bila potrebna dva referenduma za njihovo prihvatanje, pa i Njemačkoj, gde je Ustavni sud potvrdio pravnu valjanost Ugovora o osnivanju Evropske unije.
Ugovor iz Mastrihta sadrži šest poglavlja i 53 člana, i to:

1) zajedničke odredbe;
2) odredbe o izmjeni ugovora Zajednice;
3) odredbe o zajedničkoj spoljnoj i bezbednosnoj politici;
4) odredbe o policijskoj i pravosudnoj saradnji u krivičnim predmetima;
5) odredbe o pojačanoj saradnji; i
6) završne odredbe

Kao ciljeve osnivanja Evropske unije ugovor je predvideo:

• dostizanje visokog nivoa ekonomskog i socijalnog progresa;
• postizanje visoke stope zaposlenosti;
• ostvarenje ujednačenog i stalnog razvoja, kroz
• stvaranje jednog prostora bez unutrašnjih granica i jačanje ekonomske i socijalne povezanosti i osnivanje evropske i monetarne unije;
• potvrđivanje sopstvenog identiteta na međunarodnom nivou kroz spoljnu i bezbednosnu politiku, a koja podrazumjeva zajedničku odbrambenu politiku;
• jačanje zaštite prava i interesa država državljana članica kroz uvođenje državljanstva Unije;
• očuvanje i dalji razvoj Unije kao prostora slobode, bezbednosti i prava;
• sprovođenje adekvatnih mera zajedničke spoljne kontrole granica i pravo na azil;
• sprečavanje i borba protiv kriminala i garantovanje sloboda putničkog saobaćaja.

Znači, Evropske zajednice 1993. godine prerastaju u Evropsku uniju stupanjem na snagu Ugovora iz Mastrihta. Njime se produbljuje saradnja između vlada država članica, na primer u vezi sa pitanjima odbrane ili u oblasti pravosuđa i unutrašnjih poslova.
Do četvrtog proširenja došlo je 1995. kada su članice EU postale i Austrija, Finska i Švedska. Najveće proširenje desilo se 2004. godine kada se uniji pridružilo još deset novih država: Kipar, Češka, Estonija, Litvanija, Letonija, Mađarska, Malta, Poljska, Slovačka i Slovenija. Poslednje su se 2007. godine pridružile Bugarska i Rumunija.
Pola vijeka nakon Rimskog ugovora Evropska unija postoji kao zajednica 27 evropskih država sa stanovništvom od oko pola milijarde ljudi i zajedničkim motom „Ujedinjeni u različitostima“. Od 1. januara 2002. godine u 15 zemalja EU, u opticaju je i zajednička valuta – Evro. Zastavu Evropske Unije čini 12 petokrakih žutih zvezda na azurnoplavoj pozadini a himnu muzika iz četvrtog stava Betovenove Devete simfonije na Šilerov tekst „Oda radosti“.