Kriminologija

1.    NAUČNA PERSPEKTIVA PROUČAVANJA ZLOČINA

Zločin je oduvijek nailazio na posebno interesovanje kod ljudi. Strah od zločina jedna je od najkarakterističnijih pojava naše epohe. Istraživanja izvršena u najrazvijenijim zemljama pokazivala su zabrinjavajući stepen osjećaja ugroženosti kriminalitetom. Tako se zločin nalazi na drugom mjestu odma poslije ratne kataklizme. Tako je Gallup-ovo istraživanje u SAD 1998. godine pokazalo da se građani u daleko većem broju plaše zločina nego bilo koje druge opasnosti.
Niz dispiplina je pokupalo da objasni pitanja u vezi kriminaliteta i zločina ali se čini da je to najbolje uradila socijalna psihologija koja je dala najpotpunije objašnjenje. Ona svrstava u četiri grupe sva pitanja koja interesuje obične ljude, a odnose se na zločin i kriminalitet:
1.    Emocionalno interesovanje koja se ogleda u spoju osjećaja straha, želje za osvetom zbog nedjela učinjenih i spoja avanturističkih težnji kod svakog čovjeka.
2.    Kriminalitet je jedna od najvećih opasnosti za ustaljeni poredak etičkih i drugih društvenih vrijednosti. Stvara se klima da je sve dozvoljeno, širi se korupcija i ruši princip pravednosti.
3.    Kriminalitet prestavlja značajan ekonomski teret za zajednicu i društvo (šteta KD, troškovi postupka, zatvora itd.)
4.    Proučavanje ličnosti zločinca predstavlja koristan izvor za bolje razumjevanje ljudi i njihovih postupaka.
Obični građanin sliku o kriminalitetu stvara na osnovu ličnog iskustva i na osnovu sredstava masovne komunikacije. Međutim, brojna proučavanja pokazuju kako su naša svakodnevna shvatanja o zločinu i zločincu pogrešna. Većinom smo opterećeni sa subjektivnošću, a kod sredstava masovne komunikacije bitan je učinika senzacionalizma, odnosno da izazovu emocionalnu reakciju. Problem je u tome što nedostaje naučni ugao posmatranja ili kako se to u nauci naziva naučna perspektiva. Isti ljudi različitih zanimanja ili životnih interesovanja mogu isti događaj posmatrati iz različitih uglova. Zbog toga se postavlja pitanje koja od perspektiva je najbolja da se najpotpunije upozna neka pojava. Viševjekovno iskustvo nas uči da je to naučna perspektiva jer počiva na principima tačnosti i korisnosti stečenog znanja. U literaturi se navode sljedeći principi:
1.    Iskustvenost – naglašava ulogu čula u stvarnosti koja nas okružuje. Čulno opažanje, što neporednije, je najbolji načina naučnog proučavanja pojava
2.    Objektivnost – od naučnika se očekuje da isključi predrasude i pristrasnost pri izučavanju predmeta kojim se bavi, mada je to teško postići u potpunosti.
3.    Provizornost – zaključke do kojih se dođe treba posmatrati u cilju mogućih promjena i zato treba analizirati i argumente koji su „protiv“ zaključaka do kojih se dođe
4.    Skepticizam – sva prethodna usvojena znanja discipline koja se proučava posmatrati sa određenom rezervom i staviti pod znak pitanja radi usvajanja novih znanja
5.    Etička neutralnost – dužnost naučnika je da o onom što rade govore istinito i tačno
6.    Ekonomičnost – trebalo bi težiti najjednostavnijem objašnjenju koje ima najjaču empirijsku podršku
7.    Determinizam – to je princip koji podrazumjeva da svakoj pojavi prethodi druga koja je izaziva. Prvu nazivamo uzrok, drugu posljedica a njihov međuodnos- uzročna veza.

Da bi se kriminalitet svestrano shvatio neophodno je njegovo proučavanje u okviru posebne nauke koja se zove kriminologija.