Mobing

UVOD

Čovječanstvo vijekovima ulaže napore da različitim pravnim i drugim mehanizmima unaprijedi nivo zaštite ljudskih prava i sloboda. U okviru te zaštite nalazi se očuvanje ljudskog dostojanstva. Slobodno se može reći da je nivo demokratičnosti jednog društva u direktnoj vezi sa nivoom zaštite ljudskih prava i mogućnostima koje, bilo koja, zajednica pruža da čovjek iskaže svoje sposobnosti, sklonosti i ostvari egzistencijalne potrebe. U sektoru rada fluktuiše bezbroj različitih odnosa. To su veoma kompleksni odnosi. Možemo ih posmatrati na relaciji organizacija-čovjek i čovjek-čovjek. Interesi organizacije i pojedinca često nisu isti. Još češće nisu isti interesi pojedinca u odnosu na druge, u radnom okruženju. Konflikt, kao opšta kategorija, nije rijetka pojava u organizacijama. On je uslovljen i faktorima izvan organizacije i unutar nje. Pravni, moralni i običajni, kao i svi drugi standardi, upućuju da među ljudima treba ostvarivati relativnu harmoniju. No, nisu rijetke situacije da u ljudskom radu, umjesto da pojedinac dopunjava drugog radeći delegirane poslove, čovjek čovjeku postaje vuk. Otud i pojava mobinga.

Riječ mobing, engleski “mobbing”, je kovanica od glagola “to mob” što znači prostački napasti, nasrnuti . Često se povezuje i sa riječju “bully” (siledžija, nasilnik, zlostavljati, kinjiti). Generalno, radi se o novodefinisanom, ali odavno postojećem obliku zlostavljanja na radnom mijestu. Mobing ima mnogo podoblika, ali u suštini podrazumijeva stalno napadanje, ponižavanje, zlostavljanje i izolaciju, sve do tačke kada osoba izložena mobingu jednostavno više ne može da funkcioniše na radnom mijestu, a sve sa krajnjim ciljem da se ona potpuno eliminiše, ili da se jednostavno proglasi paranoičnom. Radi se o zlostavljanju koje u glavnom nije seksualno i rasno motivisano. Psihijatri, ali i mnogi drugi ljekari, kažu da se sa takvim problemom već dugo susreću, ali da je on tek skoro dobio i svoju dijagnozu. Kakve je razmjere u svijetu poprimio mobing govore mnogi zakonski akti doneseni u mnogim državama, pretežno razvijenim, koji predviđaju sankcije u slučajevima mobinga.

Mobing je patološka (neprijateljska i neetička) komunikacija na radnom mjestu, koju sistematski upućuje jedna ili više osoba uglavnom ka jednoj osobi tokom mobinga izloženoj psihičkom zlostavljanju i stavljenoj u bespomoćnu i bezizlaznu situaciju gdje je zadržana sredstvima konstantnih aktivnosti mobinga. Aktivnosti mobinga su veoma frekventne (barem jednom sedmično) i odigravaju se tokom dužeg vremenskog perioda (najmanje šest meseci). Zbog velike učestalosti i dugotrajnosti neprijateljskog ponašanja ovo maltretiranje rezultuje velikom mentalnom, psihosomatskom i socijalnom patnjom.

Tema ovoga rada jeste upravo nastojanje da se objasni mobing, kao pojava, i da se pored osvrta na njegove teorijske postulate, pojasne akteri mobinga, ponašanja, faze, reakcije žrtve mobinga, kao i neke savremene tendencije koje mogu poslužiti mobingu kao takvom. Pominjati mobbing, a ne reći da je on zastupljen u svim privrednim i društvenim granama, bilo bi greška.

 
1. MOBING KOZ ISTORIJU

Prvi naučnik koji je počeo istraživati ovaj fenomen bio je njemački psiholog Heinz Leyman. On je prvi upotrijebio naziv “mobing” za određena ponašanja na radnom mjestu, odredio njegove karakteristike, posljedice na zdravlje, a osnovao je i kliniku za pomoć žrtvama.  Riječ mobing Leymann je posudio iz etiologije Konrada Lorenza koji je tom riječju nazivao ponašanje nekih vrsta životinja koje udružujući se protiv jednog svog člana, napadaju ga i istjeraju iz zajednice, dovodeći ga ponekad i do smrti. Slično ponašanje ljudi u radnoj sredini Leymann je nazvao istim imenom.

Prvo znаčаjnije proučаvаnje mobingа izvršio je švedski psihoterаpeut Hаjnc Lojmаn, čijа se istrаživаnjа vežu zа 80-e godine dvаdesetog vijekа. U engleskom govornom području koristi se i izrаz „buling―, koji se veže zа nаsilje u školi . Rаdi preciznijeg definisаnjа mobingа poslužićemo se zаkonskom formulаcijom ovog institutа, po kojoj je 3mobing specifičаn oblik ponаšаnjа nа rаdnom mjestu, kojim jedno ili više licа sistemаtski, u dužem vremenskom periodu, psihički zlostаvljа ili ponižаvа drugo lice s ciljem ugrožаvаnjа njegovog ugledа, čаsti, ljudskog dostojаnstvа i integritetа.