Politički sistem Ujedinjenog Kraljevstva

1.UVOD

Politički sistem Ujedinjenog Kraljevstva jedan je od najviše proučavani i kopiranih sistema u istoriji politike i političke misli. Politički sistem Ujedinjenog Kraljevstva  određuje se kao  unitarna, parlamentarno-kabinetska, ustavno-monarhistička, dvopartijska buržoaska demokratija.
Ujedinjeno Kraljevstvo je unitarna država koja  obuhvata: Englesku, Škotsku, Vels i Severnu Irsku.  Zajednički vladar Ujedinjenog Kraljevstva je monarh, a nacija je britanska.
Po državnom uređenju,  Ujedinjeno Kraljevstvo je parlamentarna monarhija . Savremena konfiguracija britanskog parlamenta plod je  viševekovne evolucije i kontinuiteta razvoja državnosti i suverenost parlamenta .Britanski parlamentarizam  predstavlja  model vladavine koji je sposoban da održava stabilnost suprotstavljenih političkih činioca, a osnova  parlamentarizma je  ideja da je središte vrhovne vlasti u parlamentu. Parlament sačinjavaju monarh , Gornji dom i Donji dom.  Gornji dom čini plemstvo  koje imenuje monarh. Donji dom se sastoji od predstavnika naroda, koji se biraju na parlamentarnim izborima sa mandatom od pet godina. Monarh  je simbol jedinstva Ujedinjenog Kraljevstva , sa skromnom političkom moći. Stvarna  vlast nalazi se u rukama Prvog ministra i  Vlade , koju obrazuje stranka sa većinom u Donjem domu.
Ujedinjeno Kraljevstvo nema pisani ustav,  već se ustavom smatraju brojni  zakoni , povelje, konvencije, parlamentarne i sudske odluke, ugovori i drugih pravni akti iz istorije, a koji se odnose na sistem vladavine, položaj i prava monarha i drugih institucija vlasti.
Partijski sistem Ujedinjenog Kraljevstva  označava se kao dvostranački,  jer se na  vlasti uvek smjenjivaju  dve stranke, Konzervativna i Laburistička.

2. RAZVOJ BRITANSKOG PARLAMENTARIZMA

Savremena politička konfiguracija britanskog parlamenta proizvod je težnje buržoazije da izbori ravnopravnost u političkom životu , u odnosu na dominantni značaj plemstva i monarha. Razvoj britanskog parlamentarizma može se prosmatrati kroz nekoliko istorijskih faza.
Od Magna carta libertatum 1215. god. do Velike revolucije 1688. god.
Engleska povelja iz 1215. godine, Magna carta libertatum ,odnosno Velika povelju o slobodama , predstavlja simbol ograničenja vlasti  i samovolje vladara pomoću pravne norme, i oličenje je garancije za prava i slobode ljudi. Donošenjem Magna carta libertatum, razdvaja se  kraljeva volje od prava i  naglašava se dominacija prava nad kraljem  , za razvoj parlamenta značajno, monarh mora da traži saglasnost podanika  okupljenih u Velikom savetu, oko sistema vladavine odnosno oko ubiranja poreza. Za Magna carta libertatum , smatra se da je najstariji  ustavni akt Engleske.
Prekomernom upotrebom moći i nepoštovanjem povelje Magna carta, 1628. godine  Donji dom donosi  Peticiju o  pravima, tražeći obnavljanje parlamentarnih sloboda i uvodeći nova ograničenja kraljeve vlasti u korist Parlamenta. Peticijom se zabranjuje uvođenje poreza bez opšte saglasnosti Parlamenta , i zabranjuje se kažnjavanje bez zakonskog suđenja i lišavanje prava bez pravnog osnova.
Akt o sazivanju Parlamenta, donesen je 1640. godine  i njime se definiše  da se Parlament saziva najmanje jedanput u 3 godine. 1679. godine u Parlamentu je izglasan zakon pod nazivom Habeos corpus act kao jedno od sredstava da se ograniči samovolja vlasti i policije.

Od Bila u pravima do 1. zakona u narodnom predstavništvu 1832. godine.
Drugu fazu razvoja britanskog parlamentarizma  karakteriše uspostavljanje ustavne monarhije i suprematije Parlamenta u odnosu na kralja. Slavnom revolucijom , Parlament krunisanje  kralja uslovljava prihvatanjem Bil o pravima , čime obeležava konačnu pobedu Parlamenta, jer kralj od tog vremena vlada na osnovu parlamentarne odluke, a ne više po božanskom pravu. Prema ovom aktu , odnosno Bil o pravima iz 1689. godine, kralj nije više mogao samostalno da donosi zakone, morao je da vlada na osnovu zakona , zabranjuje se prikupljanje poreza bez odobrenja Parlamenta, a  izbori za Parlament moraju biti slobodni , kao i sloboda govora i rasprave u Parlamentu.
Akt o nasleđivanju donesen je  1701. godine i njime se utvrđuje način dolaska na engleski presto.