Prikazivanje statistickih podataka

1. Uvod
Kao poreklo reči „statistika“navodi se latinska reč status, što znači stanje i italijanskog ekvivalenta regione di stato ( država, državni interes ) – opisivanje stanja.
Treba uzeti u obzir da statističke analize datiraju nekoliko vekova pre naše ere. Prva poznata prebrojavanja sprovedena su u Kini oko 4000 godina pre nove ere i u Egiptu oko 3000 godina pre nove ere, dok su prvi organizovani popisi vršeni u starom veku u Rimskoj republici. U početku, osnovni zadatak statističkog istraživanja svodio se na prikupljanje podataka o brojnom stanju stanovnika i vojske, popisu zemljišta i stoke.
Obrada ovih podataka se izvodila da bi država imala uvid u svoju vojnu i finansijsku moć. U 16 veku ustanovljeni su u nekim evropskim zemljama i registri rođenih, umrlih i venčanih, iz kojih se kasnije razvila statistika prirodnog kretanja stanovništva.
Začeci statistike kao nauke nastali su u Nemačkoj i Engleskoj u 17 veku. Nemačka škola statistike razvila je metode za deskripciju pojave. Engleska škola uvodi u statistiku matematičke metode i analizu podataka čime je otvoren put brzom razvoju statistike. Korišćenje teorije verovatnoće u statistici, koje datira od 19 veka, omogućilo je razvoj teorijske statistike. Takođe, razvoj i korišćenje teorije verovatnoće omogućili su i razvitak novih statističkih teorija kao što je statistička teorija odlučivanja.
Danas je statistika posebna naučna disciplina koja za realizaciju postavljenih ciljeva istraživanja na organizovan način prikuplja, vrši odabir i grupisanje podataka, prezentuje i vrši analizu podataka, te interpretira rezultate sprovedene analize.
Kao zasebna naučna metoda, statistika se grubo može podijeliti na dva posebna dijela: opisnu (deskriptivnu) i inferencijalnu statistiku.
Opisna (deskriptivna) statistika sastoji se od primjene postupaka opisivanja pojave čiji se podaci uređuju, a zatim tabelarno ili grafički prikazuju. Nakon toga vrši se statistička analiza i dobijeni rezultati služe za donošenje sudova o pojavi na koju se podaci odnose.
Inferencijalna (analitička) statistika temelji se na uzorku. Rezultati se dobivaju ispitivanjem određenog dijela (uzorka) statističkog skupa. Koristeći metodu “od pojedinačnoga ka opštem” (tzv. induktivna metoda) izvode se zaključci o karakteristikama celine.
Tokom poslednjih četrdesetak godina analiza statističkih podataka je postala veoma popularna. Veća dostupnost kompijutera i statističkih softverskih paketa dodatno je povećala ulogu statistike u empirijskim istraživanjima. Ona se zbog toga koristi za istraživanja u gotovo svim oblastima, od medicine do sporta.
Danas se na skoro svim fakultetima u svetu podrazumeva da studenti imaju bar jedan predmet iz statistike. Gotovo svi dnevni listovi i časopisi sadrže grafikone i članke o statističkim istraživanjima.

Prikupljeni statistički podaci predstavljaju sirov materijal o posmatranim pojavama, a njihova masovnog ne omogućava sagledavanje bilo kakvih osobina pojava.
Primarno, podaci se obezbeđuju putem: eksperimenta, telefonski, internet, mail-a, direktnim posmatranjem ili ličnim intervjuom.
Sekundarno, do podataka dolazimo preko spoljnih izvora, kao što su: propisi, izveštaji, ankete. Sa druge strane, prikupljeni podaci moraju biti pristupačni svim zainteresovanim pojedincima ili institucijama. Zato se ti podaci moraju pripremiti za publikovanje i za analizu.

Samo publikovanje statističkih podataka se vrši preko velikog broja statističkih publikacija od kojih su u našoj zemlji najvažnije:
1. Statistički bilteni zavoda za statistiku;
2. Knjige popisa za rezultate popisa stanovništva i domaćinstava;
3. Edicije zavoda za statistiku: ’’Privredni bilansi’’, Indeksi’’, Studije, analize i prikazi’’ i druge edicije;
4. Godišnji izveštaji Narodne Banke;
5. Statistički godišnjak socijalnog osiguranja,
6. Statistički godišnjaci o zdravstvenoj službi u izdanju zavoda za zdravstvenu zaštitu.
2. PRIKAZIVANJE STATISTIČKIH PODATAKA

Statističku građu koju čine individualni podaci o posmatranoj pojavi – „sirovi statistički materijal“ potrebno je obraditi i oplemeniti. Sređivanjem materijala, njegovim grupisanjem i tehničkom obradom dobijaju se grupni podaci.
Rasčlanjivanjem statističkog skupa u delove vrši se prema modalitetima jednog obeležja i tako nastaju grupe koje su uređene prema unapred utvrđenom planu. Kao rezultat toga, bilo da se radi o vremenskoj ili prostornoj podeli, dobijamo statističku seriju.
Statističke serije su nizovi sređenih statističkih podataka koji se mogu prikazati statističkim serijama, tabelama i grafikonima.