Uloga države

UVOD

Reč “država” svodila je starija pojmovna istorija najviše na latinsku sintagmu status publicus i neke “daleke predstave o javnosti”. Međutim, novija istraživanja pokazala su “da se pojam država razvio iz više korena” i da je on prisutan u brojnim evropskim jezicima: ital.: stato, engl.: state, state, fr.: l’etat, nem.: der Staat, špan.: estado, hol.: staat, dan./šved.: stat, itd. Te je definicija “države“ veoma otežana različitošću predmeta koje obično označava taj termin. Ova reč se ponekad upotrebljava u veoma širokom smislu, da označi „društvo“ kao takvo, ili kakav specijalan oblik društva. Ali se reč isto toliko često upotrebljava u mnogo užem smislu, da označi jedan poseban društveni organ – na primer, vladu, ili građane, „naciju“, ili teritoriju koju oni naseljavaju. Stanje izgleda prostije kad se o državi raspravlja s čisto pravnog gledišta. Država se tada uzima u obzir jedino kao pravni fenomen, kao pravno lice, tj. kao jedna vrsta društva (korporacija). Njena priroda je tada u načelu određena našom ranijom definicijom društva – pravnog lica. Razlika mora ležati u normativnom poretku koji sačinjava državu-društvo. Država je zajednica koja je stvorena državnim (za razliku od međunarodnog) pravnim poretkom. Država kao pravno lice je personifikacija te zajednice ili državnog pravnog poretka koji sačinjava tu zajednicu. Sa pravnog glediša, problem države se zato pojavljuje kao problem državnog pravnog poretka.
Država kao teritorijalno „postavljen“ subjekat, kao uređena institucija, kao bitan činilac „organizovanja globalnog društva“, kao neprikosnoveni subjekt koji jedini ima pravo da donosi opšte obavezujuće odluke i da ih sprovodi čak i uz prinudu, predstavlja predmet razmatranja političke i pravne, ekonomske i upravne nauke, političke sociologije i filozofije.
 

ULOGA DRŽAVE
Država kao poredak i kao zajednca
Prema tradcionalnom gledišu, nije mogućno razumeti suštinu državnog pravnog poretka, njegov principium individuationis , ako se ne pretpostavi država kao društvena realnost koja leži u njegovoj osnovi. Jedan sistem normi, prema tom gledištu, raspolaže jedinstvom i individualnošću usled kojih i zaslužuje ime državnopravnog poretka upravo zato što se na jedan ili drugi način odnosi na državu kao na stvaran društveni fakt; zato što ga je „stvorila“ država ili što on važi „za“ jednu državu. Odnos između prava i države smatra se analognim odnosu između prava i pojedinca. Pravo – iako ga je stvorila država – smatra se da reguliše ponašanje države, koja se shvata kao jedna vrsta čoveka ili natčoveka, isto onako kao što pravo reguliše ponašanje ljudi. Država kao društvena realnost ulazi u kategoriju normi; ono je sistem normi, normativni poredak. Država i pravo, prema tom gledištu, dva su različita predmeta. Dualizam države i prava je u stvari jedan od kamena-temeljaca moderne političke i pravne nauke.

Država kao sociološko i društveno jedinstvo stvoreno međuuticajem
Društvena zajednica znači jedinstvo mnoštva pojedinaca ili akcija pojedinca. Tvrđenje da država nije samo pravno, nego i društveno biće, društvena realnost, koja postoji neizvesno od svog pravnog poretka, može se supstancijalizovati jedino time što će se pokazati da pojedinci koji pripadaju istoj državi sačinjavaju jedinstvo i da to jedinstvo ne sačinjava pravni poredak, nego jedan element koji nema ničeg zajedničkog s pravom. Međutim, takav element koji nema ničeg zajedničkog s pravom. Međutim, takav element koji čini “jedno u mnoštvu” ne može se naći.
Tvrđenje da je interakcija među licima koja pripadaju istoj državi državi intenzivnija nego interakcija između lica koja pripadaju različitim državama jeste fikcija između lica koja pripadaju različitim državama jeste fikcija, čija je politička tendencija očevidna. Kada se država smatra kao društvena jedinka, kriterijum njenog jedinstva je bez sumnje potpuno različit od društvene interakcije. Pravna priroda kriterijuma vidi se iz načina na koji se postavlja sociološki problem. Reći da je država stvarna društvena jedinka koju sačinjava interakcija, znači reći da lica koja, u pravnom smislu, pripadaju istoj državi, takođe stoje u odnosu međusobne interakcije; tj. da je država realna društvena jedinka pored toga što je i pravna jedinka. Država se pretpostavlja kao pravna jedinka kad se postavlja problem njenog društvenog jedinstva. Videli smo da teorija interakcije ne pruža nikakav ozbiljan odgovor na taj problem, i izgledalo bi da bilo kakvo pozitivno rešenje koje bi se pokušalo mora da sadrži u sebi isti tip političke fikcije .

Država kao “politički” organizovano društvo(država kao sila)
Ponekad se kaže da je država politička organizacija na osnovu toga ona ima “silu”, ili jeste, “sila”. Država se opisuje kao sila koja stoji iza prava, koja iznuđuje pravo. Ukoliko takva sila postoji, ona nije ništa drugo do činjenica da je samo pravo efikasno, da ideja pravnih normi koje predviđaju sankciju motiviše ponašanje pojedinca, vrši psihički pritisak na njih. Činjenica da jedno lice raspolaže društvenom silom u odnosu na neko drugo lice manifestuje se u tome što je to lice sposobno da ovo poslednje navede na ponašanje koje ono (prvo lice) želi. Ali je sila u društvenom smislu mogućna jedino u okviru jednog normativnog poretka koji reguliše ljudsko ponašanje. Sila u društvenom ili političkom smislu sadrži u sebi vlast i odnos višeg prema nižem. Takav odnos je mogućan jedino na osnovu jednog poretka kojim se neko oblašćuje da zapoveda, a drugi se obavezuje da se pokorava. Društvena sila je u suštini korelativ društvenoj obavezi, a društvena obaveza pretpostavlja društveni poredak, ili što je isto, društvenu organizaciju. Društvena sila je mogućna jedino u društvenoj organizaciji. To je posebice očigledno kad sila ne počiva na jednom jedinom pojedincu, nego – kao što je slučaj obično u društvenom životu – na grupi lica. Društvena sila je uvek sila koja je na jedan ili drugi način organizovana. Državna sila je sila koja je organizovana pozitivnim pravom – to je sila prava, tj. To je efikasnost pozitivnog prava.