Upravni akti

1.UVOD

Upravnopravni odnos predstavlja takav odnos u koji na autoritativan način stupaju javni organi sa pojedincima, pravnim licima i drugim strankama.
Jedna strana u upravnopravnom odnosu je uvek javni organ, upravni organ, drugi državni organ ili institucija koja vrši javna ovlaštenja. Dakle, upravnopravnog odnosa nema između dva građanina ili privredna društva koji ne vrše javna ovlašćenja. Upravnopravni odnos se ne zasniva putem sporazuma subjekata koji u njemu učestvuju, nego na osnovu jednostrane jače volje upravnog organa, kao jednog obaveznog učesnika u upravnopravnom odnosu.
Da bi nastao upravnopravni odnos nije potrebna saglasnost oba učesnika u odnosu, a to znači da se upravnopravni odnos zasniva protiv volje drugog učesnika u odnosu.Upravnopravni odnosi nastaju najčešće na osnovu upravnog akta, tj. akta koji sadrži konkretnu autoritativnu odluku javnog organa. Sa izuzetkom, upravni odnos može nastati na osnovu neke pravne činjenice i ćutnjom uprave. Prema tome, upravni odnos nastaje donošenjem upravnog akta.
2. POJAM UPRAVNOG AKTA

Izraz upravni akt je francuskog porekla (acte administratif), a nastao je kao izraz potrebe da uprava na koju se primenjuje načelo zakonitosti dobije i svoj odgovarajući pravni institut. Ovaj termin se danas više primenjuje u teoriji upravnog prava, nego u zakonodavstvu i praksi.Upravni akt odlikuju tri svojstva:-konkretnost-autoritativnost-pravno delovanje. Upravni akt se definiše kao pravni akt uprave kojim se na autoritativan način rešava jedankonkretan slučaj. Odredba „pravni“ ,odnosno „pravno delovanje“ postavlja razliku upravnog akta od materijalnih akata, jer sadrže norme, pravila ponašanja. Termin „konkretan“ razlikuje upravni akt od akata koji se odnose na neodređen broj slučaja. Termin autoritativnost govori da se upravni akt razlikuje od pravnih akata koji su konkretni, ali se zasnivaju autonomijom volja stranaka u odnosu. Prema tome ovom definicijom su određena svojstva upravnog akta uodnosu na materijalne akte, opšte pravne akte i konkretne akte, koji nastaju autonomijom volja u pravnom odnosu. Nije dato razlikovanje upravnih od sudskih akata, koji su, takođe, pravni, konkretni i autoritativni.

Upravni akt koji sadrži dispoziciju donosi ce autoritativno, sa jačom voljom i njime se zasnivaju pravni odnosi, određuju prava i obaveze, nezavisno od pristanka ili saglasnosti druge strane u odnosu, dakle, zasnivaju se upravnopravni odnosi. Za upravni akt je bitno navesti da se može prinudno izvršiti dispozicija koju on sadrži, tj. da se može izvršiti nasilje.

3. VRSTE UPRAVNIH AKATA

Upravni akti se mogu podeliti u više grupa zavisno od kriterijuma koji se primenjuju prilikom njihove klasifikacije. Polazeći od tih različitih kriterija, izvršena je sledeća klasifikacija upravnih akata:
1.individualni i generalni
2.konstitutivni i deklarativni
3.pozitivni i negativni
4.pravno vezani akti i akti koji se donose na osnovu slobodne ocene
5.akti koje donosi jedan organ i zbirni akti(akti koji se odnose na dva ili više organa:službeni,kompleksni upravni akti)
6.akti koji se donose po službenoj dužnosti i po zahtjevu stranke
7.akti doneseni u pisanoj i usmenoj formi
8.rešenja i zaključci

1. Individualni i generalni upravni akti
Podela na individualne i generalne akte je izvršena s obzirom na činjenicu da li se upravni akti odnose na individualno određena ili neodređena lica.Za
individualni pravni akt je karakteristično da se taj akt odnosi na jedno lice,odn. poimenično navedeno lice u tom aktu. Npr. dozvola koja se izdaje određenom licu za otvaranje zanatske radnje. Takođe, kad se u aktu navodi više pojedinačnih lica, opet se radi o individualnom aktu. Npr. Kada nadležni organ namerava da proširi ulicu, potrebno mu je da od svakog susednog zemljišta ekspropriše po jedan pojas duž ulice. Organ će donijeti jedno rešenje u kome će biti navedena sva lica poimenično. Zakon o upravnom postupku predviđa da kada se radi o stvari koja se tiče većeg broja određenih lica, može se za sva ta lica donijeti jedno rješenje, ali ona moraju biti imenovana u dispozitivu, a u obrazloženju rješenja moraju biti izloženi razlozi koji se odnose na svakog od tih lica pojedinačno.
Generalni upravni akt odnosi se na veći broj lica, ali se sva lica u aktu ne navode poimenično. Iako se u ovom aktu ne označavaju poimenično lica na koja se akt odnosi,ipak se iz takvog akta lako može utvrditi na koja se lica taj akt odnosi. Lica nisu poimenično određena, ali su odrediva. Generalni upravni akt razlikuje se od individualnog po tome što lice,odn. lica, nije poimenično navedeno,i zbog toga podseća na opšti akt,gdje lica na koja se akt odnosi, takođe nisu poimenično navedena, ali akt opšteg karaktera sadrži opštu normu, pravilo za neodređen broj slučaja, dok je generalni akt upravni akt, jer sadrži normu za samo jedan slučaj . ZUP u članu 210.stavka 2. predviđa da ako se radi o stvari koja se tiče većeg broja lica koja organu nisu poznata,može se za sve njih donijeti jedno rješenje, ali ono mora sadržavati takve podatke da se iz njih može lako utvrditi na koja se lica rešenje odnosi.