Carinski sistem Srbije

UVOD

Carinski sistem je segment pravnog sistema jedne zemlje . Kao integralni deo privrednog sistema uopšte, on definiše pravila po kojima se moraju vladati domaća pravna i fizička lica koja uspostavljaju ekonomske odnose sa inostranstvom u oblasti carinske zaštite domaće proizvodnje. Kako su konkretni poslovi izvoza i uvoza roba i usluga dvostrani odnosi između domaćih i stranih pravnih i fizičkih lica, to se propisi iz oblasti carinskog sistema odnose na postupak i obavezno pravno ponašanje i stranih pravnih i fizičkih lica.
Carinski sistem se zasniva na carinskom suverenitetu kao neprikosnovenom pravu jedne samostalne, suverene države. Njeno je autonomno pravo da reguliše sistem carinske zaštite domaćeg ekonomskog prostora. Svoj suverenitet država ostvaruje donošenjem određenih zakona i propisa iz oblasti carinskog sistema kao formalno pravne akte koji se moraju sprovoditi po ceni preduzimanja i represivnih mera od strane države.
Carinski sistem je inače nezaobilazan izraz u mnogobrojnim projektima dugoročnog ekonomskog razvoja, zatim studijama, analizama i drugim stručnim publikacijama koje tretiraju područje spoljno-trgovinskog poslovanja određene zemlje.
Potpuna i adekvatna definicija carinskog sistema podrazumeva kompleksno poznavanje svih relevantnih činilaca koji se tiču zaštitne politike u svetskom ekonomskom okruženju, instituta carinskog sistema, elemenata carinske politike, instrumenata carinske i vancarinske zaštite, kvantitativnih ograničenja i drugih elemenata koji čine carinski sistem.
Neki autori shvatajući carinski sistem kao način na koji su regulisani carina, carinska obaveza, carinska roba, carinski nadzor, carinsko područje, carinska tarifa i drugi instituti i carinski instrumenti, carinski sistem definišu kao “jedinstvo instituta iz oblasti carinske politike, carinskog nadzora i carinjenja robe, koji se primenjuju na jednom carinskom području, bez obzira da li su ovi sadržani u propisima donetim autonomnim putem ili su predviđeni međunarodnim konvencijama i sporazumima koje je odnosna zemlja ratifikovala.”
Iako je ova definicija carinskog sistema bliža adekvatnoj formulaciji, ipak je ona izraz vremena, uslova i stepena ekonomskog razvoja naše zemlje, kao i nivoa organizovanosti i karakteristike razvoja svetskog tržišta, kao ekonomskog okruženja.
Polazeći od toga da carinski sistem treba da izrazi dva aspektg pravnog sadržaja, materijalni i formalni, carinski sistem se može definisati kao izraz suvereniteta jedne zemlje, odnosno carinska vlast na njenom carinskom području, ali istovremeno i zbir konkretnih carinsko pravnih normi (zakona i drugih propisa) kojima se utvrđuju instituti i instrumenti u oblasti carinske zaštite domaćeg tržišta.
Znatno šira definicija od dosadašnje je da carinski sistem predstavlja carinski suverenitet određene zemlje koji se konkretno izražava kroz niz instituta, instrumenata, mera, postupaka i mehanizama utvrđenih zakonima i drugim pravnim propisima kojima se ostvaruje strategija i politika pasivne i aktivne zaštite nacionalne ekonomije u robnoj razmeni sa inostranstvom.
Izvore pravnog sistema uopšte, pa i carinskog sistema predstavljaju opšti osnovi na kojima se temelji pravo kojim se regulišu odnosi u društvu s jedne, i konkretni oblici i akti kojima se formalno-pravno uređuju prava, obaveze i odgovornosti društvenih subjekata koji moraju da ih sprovode, s druge strane.
Ciljevi koji treba da se ostvare pravnim aktima u oblasti carinskog sistema zavise od nivoa razvijenosti privrede, zatim strategije dugoročnog razvoja kao i od ekonomskog okruženja u kome se razvija privredni sistem. Kreiranje i oblikovanje carinskog sistema zasniva se na detaljnoj analizi ekonomskog položaja privrednih oblasti, grana u oblasti industrije, privrednih grupacija,kao i strategiji dugoročnog razvoja domaće proizvodnje.
Dinamika spoljnotrgovinske razmene, kao značajan faktor strategije razvoja zemlje, treba da doprinese bržoj diverzifikaciji proizvodne strukture sa jasno koncipiranim merama zaštite, kako pasivne, tako i aktivne. Za utvrđivanje realne zaštitne politike neophodno je, pored ostalog, utvrditi cenovnu konkurentnost domaće proizvodnje na svetskom tržištu kao izrazu nivoa nacionalne produktivnosti rada u odnosu na svetski.
Razvoj carinskog sistema Jugoslavije, odnosno Srbije može se posmatrati na dva načina. Jedan aspekt razvoja je kada su izvršene bitne promene u carinskom sistemu, a drugi aspekt posmatranja je uloga kojuje imala carina u određenom vremenskom periodu. Carinska tarifa i Carinski zakon, kao dva ugaona kamena temeljca carinskog sistema, obogaćeni su nizom podzakonskih propisa kojima se preciziraju neki njegovi elementi.
Jedan od najvažnijih pravnih akata koji čini temelj carinskog sistema Srbije je Carinski zakon . Carinski zakon je skup normativnih pravila i instrumenata koji, fleksibilno i kompatibilno sa privrednim sistemom, reguliše važne kategorije carinskog sistema. Rešenja data kroz Carinski zakon našem carinskom sistemu obezbeđuju atribut modernog, savremenog, racionalnog i efikasnog sistema.
Novi Carinski zakon rađen je po standardima Evropske unije i sadrži savremena rešenja koja se primenjuju u zemljama Evropske unije i Svetske trgovinske organizacije, kao i u većini drugih državaširom sveta. Takva rešenja u zakonu stvaraju realne uslove da Uprava carina u izvršavanju svojih zadataka može biti znatno efikasnija, ekonomičnija i odgovornija.
Drugi temeljni pravni akt carinskog sistema pored Carinskog zakona je Zakon o carinskoj tarifi . Republika Srbija prvi put je donela svoju sopstvenu carinsku tarifu.
Carinska tarifa, kao veoma značajan institut carinskog sistema koji odražava strategiju dugoročnog razvoja privrede Srbije, po svom obliku, sadržaju i pravilima. primene, je u potpunosti usklađena sa carinskom tarifom Evropske unije.
Carinska tarifa Srbije je prilagođena savremenom Harmonizobanom sistemu šifrovanja i obeležavanja robe Kombinovane carinske tarife koju primenjuje Svetska trgovinska organizacija.
Na ovaj način obezbeđen je jedinstven carinski jezik za potrebe srpske privrede (uvoznici, izvoznici, špediteri, učesnici u carinskom postupku) i državnih organa da mogu bez ikakvih smetnji poslovno-komercijalnu konverzaciju sa svetskim ekonomskim okruženjem.
Nova Carinska tarifa urađena je tako da se nesmetano mogu ugrađivati izmene nomenklature Evropske unije, ali i dovoljno fleksibilna da se mogu otvarati nove pozicije, ako to zahtevaju interesi naše privrede.