Elementi države

Uvod

Država je najvažnija društvena organizacija u razvoju društva. Država postaje organizacija bez koje čovjek ne može. Zbog velikog značaja države, i na njoj zasnovanih pravnih propisa, ona je postala predmet interesovanja i izučavanja u raznim društvenim naukama, počevši od filozofije i istorije, do sociologije i posebne naučne grane – teorije države i prava. Iako nam se čini da znamo šta je država, izuzetno je teško ustanoviti jednu kratku i za sve prihvatljivu definiciju države. Definisati državu kao društvenu organizaciju znači utvrditi specifična obilježja države u odnosu na druge društvene organizacije. Pri tome, akcenat se stavlja na organizaciju državnog aparata ili na funkcije koje taj aparat ostvaruje u globalnom društvu – organizacione ili funkcionalne definicije države. I danas kao i prije stotinu godina, veoma je prihvaćen Veberov stav da se „država ne može definisati na osnovu sadržaja onoga šta čini … Naprotiv, socijološki se moderna država može definisati samo na osnovu jednog specifičnog sredstva koje je svojstveno njoj … sredstva fizičkog nasilja“.

Elementi države

Država je jedna društvena, socijalna organizacija, koja kao svaka druga društvena socijalna organizacija mora imati neke karakteristike:

• mora imati svoje članstvo,
• funkcije,
• djelatnost,
• organe ili tijela koja obavljaju te djelatnosti,
• određena sredstva da bi njima ostvarila djelatnost, propise…

Ona se od drugih društvenih organizacija razlikuje po tome što raspolaže posebnom vlašću, a ta je vlast prema karakteristikama: društvena, suverena i prisilna. Kakav će oblik vlasti poprimiti jedna državaovisi o obliku vladavine (monarhija ili republika) i obliku državnog uređenja. Georg Jelinek je razvio učenje o tri konstitutivna elementa države. Izučavajući predmoderne i moderne političke zajednice, kao i njihove nazive, Jelinek je zaključio da se država sastoji od tri elementa:

• DRŽAVNE TERITORIJE,
• DRŽAVNOG NARODA,
• DRŽAVNE VLASTI.

Iako je ovo učenje o tri elementa podrvgnuto kritici ne samo u političkoj filoofiji nego i u političkoj sociologiji i političkopravnoj teoriji, ono je veoma prihvaćeno u međunarodnom pravu i u uporednom ustavnom pravu. Upravo mnoštvo različitih država u međunarodnoj zajednici ) autoritarnih, totalitarnih, demokratskih, pravnih i nepravnih), ističe Matias Herdegen, zahtjeva prihvatanje Jelinekovog učenja o tri elementa države. Na ovo Jelinekovo učenje vezuje se i čuvena definicija države kao subjekta međunarodnog prava data u članu 1. Međunarodne konvencije o pravima i obavezama država, zaključena 1933. godine u Montevideu. Prema toj definiciji, „država kao subjekt međunarodnog prava posjeduje slijedeće karakteristike”:

1. stalno stanovništvo,
2. određenu teritoriju,
3. vladu, i
4. sposobnost da stupa u odnose sa drugim državama“.