Geološke karakteristike i geotermalne mineralne vode Sijarinske Banje

U periodu Rimske imperije poklanjana je posebna pažnja izvorima mineralne i termalne vode. Tako je, npr. u Ribarskoj banji postojalo naselje rimskih kolonista, Vrnjačka termomineralna voda je korišćena za odmor i oporavak legionara, što je bila praksa Rimljana u celoj tadašnjoj Evropi. Rimske terme su sačuvane u Niškoj, Gamzigradskoj, Pećkoj, Sijarinskoj banji itd., a u mnogim drugim lokalnostima stare kaptaže termalnih izvora i danas nazivaju „rimski bunar“.
Zbog značajnih procesa plutonizma i vulkanizma, na teritoriji naše zemlje postoje brojni izvori i ležišta termalnih i mineralnih voda. Hidrogeološka istraživanja mineralnih i termalnih voda na našoj teritoriji vrše se već duži niz godina promenljivim intezitetom. U sklopu toga je izvedeno više istražnih bušotina dubine 1000-2000 metara i izvršena kompleksna geofizička, hidrogeohemijska i druga ispitivanja. Na mnogim lokalitetima otkrivene su veće količine geotermalnih voda sa višim temperaturama, ili prikupljeni podaci o potencijalnosti reona.
Podzemne mineralne, termalne i termomineralne vode odlikuju se složenim hemijskim sastavom, sadržajem rastvorenih gasova, organskim primesama i koloidnim česticama. To zavisi od isparljivih komponenata magme, rastvorljivosti stena koje grade litosferu i razmeštaja nekadašnjih i sadašnjih okeana, mora i jezera. Tokom vremena hemizam podzemnih voda se menja usled međusobnog delovanja više faktora.
Za formiranje ležišta mineralnih voda značajne su mnoge prirodne predispozicije, te su moguće i različite klasifikacije. Najsavremenija podela je na hidrogeološke reone koji predstavljaju određenu celinu, odnosno kod kojih je moguće uočiti pojedine zakonitosti u formiranju, pojavljivanju, odnosno rasprostranjenu mineralnih voda. Na prostoru Srbije izdvojene su sledeće hidrogeološke oblasti:
1. Dakijski basen,
2. Karpato-Balkanidi,
3. Srpsko-Makedonske mase,
4. Šumadijsko-Kopaoničko-Kosovske mase,
5. Dinaridi i
6. Panonski basen.
Generalno, hidrogeološke oblasti pružaju osnovne informacije o kvalitetu i
kvantitetu podzemnih voda.
Republika Srbija ima preko 300 termomineralnih izvorišta, sa oko 1000 pojava lekovite mineralne vode. Od ovih, samo je oko 50 banja i desetak klimatskih (vazdušnih) lečilišta privedeno nameni i organizovano za korišćenje.
Radi boljeg pregleda, pored hidrogeološke, urađena je i geopolitička distribucija termomineralnih lekovitih voda, prema kojoj postoji šest oblasti sa oko 315 lokaliteta: Panonski basen (Vojvodina), Dinaridi (Zapadna Srbija), Šumadijsko-Kopaonička oblast (Centralna Srbija), Kristalasto srpsko jezgro (Moravska dolina), Karpato-Balkanidi (Istočna Srbija) i Kosovsko-Metohijski region (Dinaridi i Rodopi).

1. Geografski položaj i veze sa najbližim gradovima

Sijarinska Banja prema geopolitičkoj distibuciji banja spada u oblast Kristalastog jezgra Srbije. Udaljena je 52 kilometra od Leskovca, a 32 kilometra od Lebana. Put od Leskovca do Lebana u dužini od 20 kilometra je asvaltiran, sa naizmeničnom kockom. Od Lebana vodi živopisnom dolinom reke Jablanice do sela Maćedonci, 8 kilometara od varošice Medveđe. Od Medveđe do Sijarinske banje put vodi klisurom Banjske reke. Put je tokom cele godine prohodan za sve vrste drumskih vozila preko sela Tulara. Banja je drumskim saobraćajem povezana i sa Prištinom. Od Leskovca do banje se automobilom ili autobusom stiže za nepunih 90 minuta.
Banja se nalazi u podgorini planine Goljaka, niže sela Sijarine, u voćarskom i stočarskom kraju. Naselje je locirano s obe strane Banjske reke, koja izvire ispod Velje glave. Ono leži u kotlini Banjske reke, koja se provlači između visova Sijarine, Dukata i drugih, između četiri brda obraslih hrastovom i bukovom šumom u prirodnoj svežini u izvanrednom zelenilu. Okružena je visovima: Kitke, Orlovog vrha i Tepea. Naselje zauzima usku kotlinu, zbog nemogućnosti širenja
na obroncima visokih i strmih planinskih masiva. Banja je okrenuta u pravcu sever-jug. U proleće, nakon topljenja snega i kiša, reka plavi dolinu i ugrožava termalne izvore.