Kazne zatvora

Uvod
Širenje uvođenje kazne lišenja slobode, odnosno njeno potpuno prihvatanje u krivičnim zakonodavstvima i sudskoj praksi, vezano je tek za početak XIX vjeka. Iako je lišenje slobode odavno poznato u krivičnom pravu, ono je bilo mjera za obezbjeđenje prisutnosti okrivljenog prije suđenja i u odnosu na koga su bile primjenjivane neke druge najčešće smrtna kazna ili tjelesne kazne. Otud i izreka da su sudije ranije praznile zatvore, a danas ih pune. Postavlja se pitanje šta je to uticalo da kazna lišenja slobode danas postane najvažnija krivična sankcija. Moguće je ukazati na nekoliko važnijih faktora za nastanak i razvoj ove kazne. Prije svega kazna lišenja slobode nema realnog osnova za svoju primjenu dok se ne stvore jaki državni organi. Dalje, kazna lišenja slobode zahtjeva dovoljno bogatu materijalnu osnovu društva jer je rječ o skupoj krivičnoj sankciji. I najizad, lična sloboda kao dobro čovjeka mora zauzimati visoko mjesto na vrjednosnoj skali i svim članovima društva mora biti priznato pravo na ličnu slobodu. Kazna lišenja slobode, i pored nastojanja da se njena primjena danas što više ograniči kroz uvođenje njenih alternativa, i dalje predstavlja najvažniju kaznu u savremenim kaznenim sistemima. Dakle, iako je opšte usvojen stav savremene kriminalne politike da učinioca ne treba slati u zatvor ako se može očekivati da se meže na slobodi primjenom određenih sankcija na njega uticati da više ne vrši krivična djela, kazna lišenja slobode i dalje stub sistema krivičnih sankcija. Njen značaj ne proizilazi iz njene česte prmjene već iz toga što se prije svega od zaprećene kazne zatvora ošekuje da ima generalno preventivno dejstvo i što neke druge sankcije ne bi mogle postojati bez nje. Naime, neke krivične sancije koje e danas široko primjenjuju upravo kao supstitut kazne lišenja slobode bile bi nezamislive bez postojanja kazne lišenja slobode.
U vezi sa kaznom lišenja slobode javlja se veći broj načelnih pitanja koja su sporna odnosno u vezi sa kojima se u teoriji zauzimaju različiti stavovi. Posebnu pažnju izazivaju pitanja njenog propisivanja, njenih alternativa, kao i problem kratkotrajnih kazni lišenja slobode.
1. Kazna zatvora – nacionalni i uporedi aspekti

Kazna zatvora

Član 32.

(1) Kazna zatvora ne može biti kraća od trideset dana
Niti duža od dvadeset godina.
(2) Za najteže oblike teških krivičnih djela
izvršenim s umišljajem, može se propisati kazna zatvora u
trajanju od dvadeset i pet do četrdeset i pet godina
(dugotrajni zatvor).
(3) kazna dugotrajnog zatvora nikada se ne može
propisati kao jedna glavna kazna za pojedino krivično
djelo.
(4) Kazna dugotrajnog zatvora ne može se izreći
izvršiocu koji u vrijeme izvršenja krivičnog djela nije
navršio dvadeset i jednu godinu života, niti bremenitoj
ženi.
(5) Pod uslovima propisanim Glavom šestom ovog
zakona može se izreći kazna maloljetničkog zatvora. Kazna
maloljetničkog zatvora je po svojoj svrsi, prirodi, trajanju
i načinu izvršenja posebna kazna lišenja slobode.
(6) Ako je izrečena kazna dugotrajnog zatvora, amnestija
i pomilovanje mogu se dati tek nakon izdržanih tri petine
te kazne.
Kazna zatvora predstavlja najvažniju, osnovnu krivičnu sankciju u današnjim krivičnim sistemima. Kazna zatvora ima prije svega preventivno dejstvo (pod prjetnjom kazne zatvora građani se opominju da ne vrše krivična djela). Njen značaj upravo i proizilazi iz njene selektivne primene jer suviše čestom primjenom ona gubi svoj izuzetni karakter.