Klasična kineska književnost

KLASIČNA KINESKA KNJIŽEVNOST

Mitovi i legende

Mitovi su značajni kao jedan od prvih vidova nastanka kineske književnosti. Ne zna se tačno vreme nastanka pisma ali se vezuje za predistorijski period (drugačije nazivan i period mitskih i legendarnih kraljeva. Iz ovog perioda ne postoje nikakvi sačuvani „fizički reklikti“ postoje samo „segmenti“ bilo u pismenim ili u usmenim predanjima) 3852 – 2500. god. p.n.e. To je period legendarnih kraljeva kao što je na primer bio Yan di (izumitelj poljoprivrede, po kome i Kinezi nazivaju sebe potomcima Yan di-ja), Huang di, Yao, Shun i Yu. Dva legendarna imena koja se dovode u vezu sa nastankom pisma su FuXi (kome se pripisuju pronalazak mreže za ribarenje i proricanje na kostima životinja) i Cang Jie (istoriograf Žutog cara koji je imitirajući tragove ptica i životinja stvarao karaktere).
Prvobitni karakter 文 bio je zapravo čovek sa iscrtanim strukom, iz toga zaključujemo da su prvobitne šare imale sakralno i magijsko značenje. Baš kao što ih je Cang Jie stvorio podražavajući tragove iz prirode, one su bile odraz ljudskog doživljaja kosmosa. Zbog toga se pismu poklanjalo izuzetno poštovanje. A u kinesko i svako drugo pismo je značajno oruđe za stvaranje književnosti.
Pod pojmom rane prvobitne kineske književnosti (sa retkim izuzecima kakav je najpre „Knjiga pesama“) podrazumeva se izuzetno širok spektar najranijeg kineskog književnog nasleđa. A to su zvanični dvorski spisi i edikti, istoriografski zapisi, filozofska i politička literatura, priručnici i zapisinici o proricanju.
TEK U PRELAZNOM PERIODU (kojeg smo više pominjali na kursu drame) DAKLE NA POČETKU III VEKA, KNJIŽEVNOST SE U PUNOM SMISLU TE REČI OSAMOSTALJUJE. I tek tada književna teorija i književna kritika beleže značajan razvoj. Konačno je terminološki izdefinisano (ne baš tako striktno kao na zapadu) šta je lepa književnost. U tom periodu obuhvaćen je i specifičan književno teorijski korpus i kritička terminologija, koja u izvesnom smislu predstavlja predmet našeg proučavanja.
Najraniji kineski prozni tekstovi (tekstovi uopšte) bili su uglavnom u vezi sa pokušajima pismenog koordinisanja prirodnog toka događaja i sveta koji nas okružuje (bilo da je cilj da opišu ono što se u prošlosti dogodilo ili da saznaju ono što će se tek dogoditi). Dakle to dovodi ili do prakse proricanja (pa su prvi spisi gatalački) ili do istorijskih zapisa.
Najizvornija kineska verovanja pre dolaska budizma u prvim vekovima nove ere su:
1) obožavanja prirode i svetih mesta, gajeva, planina, reka – što je do danas vidljivo o tradiciji daoizma
2) kult predaka ( bilo porodičnih ili znamenitih predaka prvobitnih zajednica) – vidljivi u konfucijanskim tumačenjima društvenog ustrojstva.
EUHEMERIZAM dovodi do lakog obotvorenja zaslužnih pojedinaca i mudraca ili predaka, a što je interesantno različite religije su dolaskom budizma stvorile raznovrsan amalgam ličnosti.
Dakle očigledna je povezanost tih prvih mitoloških verovanja sa magičnim pismenima – pismom.
Paralelno sa ovim, imamo i nešto što prvobitno nije bilo beleženo a to su RADNE I OBREDNE PESME. Ta rudimentarna književnost ima korene u radnim i obrednim pesmama koje su praktikovane za vreme magijsko-ritualnih aktivnosti i svetkovina ili tokom svakodnevnih aktivnosti. To je neka vrsta aktivne magije, recitovanje, izazivanje prirodnih sila, mantričko ponavljanje ritmičkih podštapalica sa ciljem da se udobrovolje određena božanstva.
Delove tih pesama imamo sačuvane tek u delima kasnijih razdoblja (jer su oni sigurno stariji od svakog vida pismenosti) a pre svega u „Knjizi obreda“, „Knjizi pesama“ , u „Knjizi o planinama i morima“ . U „Knjizi promena“ nailazimo na jednu ratničku pesmu koja kaže
„Neprijatelj je zarobljen, neki udaraju u bubnjeve, neki se odmaraju, neki plaču, neki pevaju…“
Imamo i radne pesme koje nemaju nikakva magijska svojstva već su se pevale prilikom rada nekih plemena, ili obreda, neka vrsta učestvovanja u zajedničkom mitu.
Što se mitova tiče, služili su prihvatanju smrti, objašnjavanju prirodnih pojava, itd. Po mišljenju najrelevantnijih izučavaoca mitova, predstava o smrti predstavlja početak svake mitologije. Oni nisu služili samo uređenju društva već su oni AUTENTIČNI IZVOR NARATIVNE KNJIŽEVNOSTI. Nemaju samo naučno-istorijsko-književnu važnost, već su bitni i zbog filozofske terminologije koja se koristi. (Npr. Konfucije se služio primerima iz mitoloških sadržaja) Mitovi postaju pramera, etalon kojima se cenila ispravnost vladara u kineskom društvu (pre svega za konfucijance). Mitološka, etimološka i lingvistička istraživanja govore o nastanku kineskih prezimena. I sam karakter za prezime姓(xing) piše se sa radikalom žene, što nam govori da potiče iz matrijarhata. A prezimena najranijih plemenskih i klanskih zajednica bila su totemska obeležja i potekla su iz mitskih verovanja.