Makroekonomija kao dio ekonomskog sistema

PREDGOVOR

U ovom dijelu seminarskog rada ću načeti zadatu temu i staviti akcenat na problematiku seminarskog. Predgovor je rađen na principu uvoda nekih literature, jer se prilikom izrade seminarskog rada sam Uvod izrađuje na jedan drugi način, za razliku od eseja, što mi ostavlja prostor da Predgovor pretvorim u Uvod.
Dakle, šta je problematika samog seminarskog rada, počinjem naglašavati u predgovoru, a zatim, uvod i sve ostalo što slijedi.
Ekonomska nauka proučava ekonomski život na makro i mikro razini, iako u početku (u vrijeme klasične i neoklasične ekonomske misli), nije pravljena razlika između ova dva aspekta analize.Utemeljivač moderne makroekonomije je Đon Majnard Kejns (John Maynard Keynes, 1883.-1946.), čije su osnove izložene u njegovoj knjizi „Opća teorija zaposlenosti, kamate i novca“ (1936.). Do pojave Keynesove knjige suvereno je vladala teorija ekonomskog liberalizma, koja se sa pretežno bavila mikroekonomskim problemima. Keynes je u svojim radovima (1933, 1936.) doveo u pitanje dotadašnju vjeru u slobodno tržište i vladajući princip laissez – feire, što je značilo prevrat u ekonomskoj teoriji, te se često govori i o “Keynesijanskoj revoluciji” u ekonomskoj teoriji.
Ova je revolucija bila inspirirana najtežom ekonomskom krizom koja je pogodila kapitalizam (1929. 1933.) nazvanom Velika kriza ili Velika depresija, koja je bila toliko razorna da je čitav svijet dovelado ivice socijalno-ekonomske katastrofe: drastičnog pada proizvodnje i investicija, pada kupovne moći stanovništva, porasta nezaposlenosti, velikih poslovnih gubitakai sl. Kriza je razotkrila nedostatke do tada vladajuće klasične teorije i ekonomskog liberalizma i pokazala da slododno tržištene može automatski stvarati ukupnu tržišnu koja je potrebna za ostvarenje pune zaposlenosti.
Velika ekonomska kriza (zahvatila od 1929.sve zapadne zemlje i dostigla vrhunac 1932.) je započela slomom Njujorške berze (pad vrijednosti dionica od 29-51%) i brzo se prenijela na finansijski, trgovački i proizvodni sektor (bankarska kriza je bila naročito razorna, samo u SAD je oko 9.000 banaka bankrotiralo). Došlo je do naglog pada industrijske proizvodnje (u 1932. proizvodnja je pala na 61,5% u odnosu na 1928.) , 50 miliona ljudi je ostalo bez posla (stopa nezaposlenosti je u 1932. iznosila od 32 % u SAD do čak 48 % u Njemačkoj), industrijski kapaciteti su vrtoglavo padali do 30 % iskorištenosti, dok se GDP gotovo prepolovio.
Tek u toku i poslije ove Velike ekonomske krize počelo se s diferenciranim pristupom analizi ekonomskog života i utemeljenjem (regulatornih) ekonomskih funkcija države, kao okvirnim makroekonomskim predmetom, kojima se potiče zaposlenost, proizvodnja, kupovna moć i obezbjeđuje stabilnost cijena. Ekonomska nauka se od tada grana u dva osnovna pravca: mikroekonomiju i makroekonomiju. Keynesove teorijske postulate, date u njegovoj gore pomenutoj knjizi iz 1936.godine dalje su razrađivali njegovi sljedbenici (keynesijanci ), posebno nobelovac P. Samuelson (u svojoj knjizi Osnovi ekonomske analize, 1969.), koji im je dao matematsku formu, odnosno «preveo» ih na ezgaktni jezik formula, modela i dijagrama. Pa ipak, makroekonomija nije u potpunosti egzaktna nauka, kao što su to prirodne nauke, jer su ekonomski problemi, kako kaže Samuelson, izrazito složeni i teško ih je u potpunosti i egzaktno predvidjeti, pa matematiziranje makroekonomije koristi da se produbi uvid u složenu stvarnost nacionalnih ekonomija i svijeta u cjelini, te olakša shvatanje ekonomskih zbivanja koja se tek imaju dogoditi.
Ekonomska teorija i politika koja se od tada veže za Keynesa i njegove sljedbenike naziva se keynsijanska ekonomika (označena i kao moderna ekonomika ), a nova ekonomska disciplina – makroekonomija. Ovim je produbljen proces izučavanja cjeline nacionalne ekonomije , što je već bio udomaćen izraz u njemačkoj ekonomskoj literaturi u drugoj polovini XIX i početkom XX stoljeća. Od tada govorimo i o ekonomici narodne (ili nacionalne) privrede (national economy).
Neke od Keynsovih ideje su prvo inspirisale američkog predsjednika Ruzvelta (F.D. Roosevelt) u realizaciji njegovog velikog programa New Deala (vlada je donijelia posebni Zakon o oporavku nacionalne industrije, 1933.), kojim je država pokrenula masovne javne radove da bi pokrenula proizvodnju i spriječila masovnu nezaposlenost. U ekonomskim politikama zapadnih zemalja gledišta keynsijanske ekonomike masovno su prihvaćena nakon Drugog svjetskog rata. SAD su prva država koja je obznanila svoju formalnu odgovornost za makroekonomska ostvarenja, što je prvo, učinjeno donošenjem Zakona o zapošljavanju 1946. godine, a nakon toga i drugim regulacijama ponašanja i kretanja nacionalne ekonomije.