Monarhija kao oblik vladavine

1. Uvod
Monarhija je (preko francuskog monarchie i grčkog monarchia – isključiva vladavina), uz republiku drugi osnovni oblik vladavine. U monarhiji je poglavar fizička osoba koja po praviliu to postaje naslijeđem i doživotno vrši svoju funkciju. Nazivi za takve državne poglavare su: car, kralj, sultan, knez, vojvoda, poglavica i emir. Međutim, u istoriji je bilo i izbornih monarhija. Monarsi su uglavnom svoju vlast legitimirali “milošću božjom.” Danas takva praksa postoji još u Danskoj, Monaku i Ujedinjenom Kraljevstvu. U nasljednoj monarhiji već je odavno prevladao sastav nasljeđivanja po prvorodstvu (primogenituri).
Oblik monarhije koji počiva na pravu dobijenom od boga/božanstva provlači se još od Starog Egipta gdje je faraon obožavan kao bog. Slično vrijedi i za carski sistem u Kineskom carstvu gdje se između ostalih naslova, car opisivao kao sin neba. U njegovoj vladavini se odražavala volja neba što mu je davala apsolutnu i neograničenu moć. Monarh nije postavljen na svoj položaj od jednoga drugog organa, on vlada na osnovu ustava. Pošto je ustavom propisano koja dinastija vlada i kojim se redom u njoj naslijeđuje presto, to se već na osnovu ustavnih propisa može u datom slučaju poimenice znati koje lice može da stupi na presto. Monarh je neposredan organ, osim njega samo bi još birači bili neposredni organi pošto sam ustav obezbjeđuje biračko pravo svim građanima koji ispunjuju određene uslove, ali za razliku od monarha birači ne vrše nijednu od tri funcije državne vlasti. Na osnovu toga što se presto u monarhiji nasleđuje, ne treba zaključiti da presto pripada izvjesnoj dinastiji kao porodično imanje koje se prenosi s oca na sina. Monarhova vlast je javna služba koja ne može biti predmet jednog privatno-pravnog nasljeđivanja. Monarh je jedan državni organ koji se od ostalih državnih organa razlikuje time što je ustavom propisano da se mora monarh uzimati iz iste porodice. Pripadanje jednoj određenoj porodici jeste jedan od elemenata njegove (monarhove) organske kvalifikacije.
2. Istoriski razvoj

Monarija predstavlja jedan od najstarijih tradicionalnih oblika vladavine. U izvjesnom smislu može se reći da je monarhijski oblik vladavine star koloko i sama država, s obzirom da se predmonarhijski oblici vladavine politizovanog roda još uvijek ne mogu smatrati državom u pravnom smislu te riječi. Proces postanka države okončava se tek nastankom monarhije u kojoj se institucionalizuje monopol političke vlasti određene porodice koja pripada jednom od dominantnih pozitivnih rodova .
Klasici antičke političke teorije Platon i Aristotel smatraju monarhiju jednim od tri pozitivna politička oblika, pored aristokratije i demokratije. Monarhija je po njima takav oblik vladavine u kojima jedno lice vlada pridržavajući se zakona i rukovodeći se opštim interesima zajednice. Nasuprot monarhiji kao pozitivnom obliku vladavine jednog lica, Platon i Aristotel razlikuju tiraniju kao negativan politički oblik iskvarene monarhijske vladavine. Tiranija se karakteriše odsustvom zakonitosti, arbitranom i nasilnom vladavinom u korist tiranina. Prema svom klasičnom antičkom uređenju monarhija ne ulazi u red apsolutističkih oblika vladavine s obzirom da je vlast monarha ograničena zakonom i opštim interesima političke zajednice. Nasuprot monarhiji tiranija kao iskvareni oblik vladavine predstavlja oblik apsolutističke vlasti.
Tokom starog i srednjeg vijeka u praksi srećemo kako i apsolutističke tako i ograničene monarhije. Monarsi su u različitim zemljama nosili različite titule i to: cara, kralja, imperatora, sultana, šaha, velikog kneza, kneza, vojvode, beja itd.