Nasilje, huliganizam i sportska publika

UVOD
Svako određenje sociologije kao opšte teorijske i osnovne nauke o društvu kao celini svih društvenih pojava trebalo bi da počne razmatranjem pojma nauke i drugih oblika duhovnog stvaralaštva ljudi, zato što ne postoji jedinstveno shvatanje nauke uopšte i svake pojedine nauke, već se o tome vode velike rasprave.
Kada je određivanje pojma sociologije u pitanju, dolazi do izražaja jedna poteškoća. Naime, razvijen i sadržajan pojam sociologije nije moguć na samom početku njenog izlaganja. Predmet sociologije se konstituiše u pravom smislu tek stvarnim sociološkim istraživanjima čime sociologija za sebe osvaja sopstveni predmet i metod. Mogućno je, međutim, dati jednu početnu, najopštiju odredbu pojma sociologije koja bi usmerila dalja razmatranja socioloških problema.
U tom smislu sociologiju možemo definisati kao teorijsku nauku o ljudskom društvu kao celini društvenih delovanja i društvenih odnosa i raznolikim tvorevinama u kojima se ispoljava društveni život ljudi u određenim prirodnim i kulturno-istorijskim uslovima.
Dakle, društvo kao konkretno-istorijska celina, kao konkretno-istorijski sistem, njegova struktura, organizacija i uzroci promena, osnovni je predmet sociološkog proučavanja. Pri tome, sociološki ugao gleadanja na društvo kao celinu i sociološko proučavanje posebnih društvenih pojava, karakterište globalni sociološki pristup.
Sociologija je najopštija teorijska nauka koja ima za cilj da stekne uvid u sve bitne aspekte društvenog života i da sintetiše celokupno znanje o ljudskom društvu, kroz izgradnju razvijene mreže iskustveno valjano zasnovanih i međusobno logički čvrsto povezanih pojmova i metodoloških principa.
Sociologija je najopštija nauka o ljudskom društvu, njegovoj strukturi, oblicima i uzrocima promene, te istorijskim tipovima postojanja.
Sociologija je kvalitativna i diskontinuirana tipologija koja izučava totalne društvene fenomene u celini njihovih aspekata i kretanja nastojeći da dosegne u mikrosocijalnim, grupnim i globalnim dijalketiziranim tipovima, koji su upravo u nastajanju i nestajanju.
Kao teorijska nauka oslonjena na obimna, objektivna i sistematska istraživanja suštine konkretnih društvenih pojava i društva kao celine, sociologija traga za određenim pravilnostima, pomoću kojih se društvene pojave mogu objasniti kako kao deo jedinstvene realnosti, koja se naziva ljudskim društvom.
Kao i sve druge nauke i sociologija ima svoj predmet i metod odnosno ono što proučava i kako to čini. To su pitanja koja se nužno razmatraju povezano, budući da je jedno uslovljeno drugim. Pored toga, ona se samo delimično mogu precizirati na početku, pošto celokupan pokušaj predstavlja način da se na razložan, sistematičan i razvijeniji način dospe do određenja predmeta i metoda sociologije ali i da se odgovori na temeljna pitanja, koja se ne mogu obraditi kroz jednu definiciju, ma kako ona celovita, sintetička i obimna bila.
Predmet ovog rada biće jedna od tema koja se intenzivno proučava u okviru jedne od grana sociologije odnosno u sociologiji sporta a to je nasilje, huliganizam i sportska publika. Cilj rada jeste da objasni navedenih odnos, tačnije, u kakvoj su zavisnost navedeni pojmovi, kakvo je njihovo značenje i sadržaj.
Rad sadrži dve teze i to:

• pojam i nasilje sportske publike i
• huliganizam sportske publike.

Nasilje, huliganizam i sportska publika
Pojam i nasilje sportske publike

Nastupanje sportista praktično se nikad ne odvija bez gledalaca. Prisustvo gledalaca koji podržavaju sportiste, njihov odnos prema takmičenju, ima veliki uticaj na odvijanje susreta i konačni rezultat.
Fenomen sportske publike dobija sve više na značaju zbog nereda koji se dogašaju na sportskim priredbama; s druge strane, sociologiju sporta ovaj problem zanima kao čin kolektivnog ponašanja, njegova veza sa društvenom strukturom. Publika se najčešće smatra socijalnim agregatom, gde su ličnosti povezane nekim privremenim interesom (gledanje, slušnje, predavanje, koncerti, poset utakmica). U takvom agregatu pojedinci su relativno anonimni, najčešće pasivni, jer učestvuju samo kao slušaoci ili gledaoci.
Publika je podvrgnuta izvesnom redu i ogranizaciji koje uslovljava sam čin u kome oni žele da učestvuju, ali je ipak njena osnovna karakteristika nestruktuiranost i neorganizovanost u smislu funkcionalne ili statusne strukture.
U osnovna obeležja sportske publike, kao nestruktuirane grupe, mogu se ubrajati, pored navedenih karakteristika i druge osobenosti:

• ima određen obim (broj učesnika);
• ličnosti koje čine publiku poseduju slične ukuse i psihološke dispozicije;
• učesnici se pokoravaju izvesnom propisanom redu;
• pažnja je usmerena na sport, na komunikaciju sa sportom i oko sporta;
• neorganizovanost vidljiva na globalnom planu;
• emocije koje prožimaju publiku usmerene su međusobnim uticajima učesnika;
• privremenost, anonimnost i depersonalizovanost;
• spontanost, neočekivanost i teško predvidljivo ponašanje;
• mogućnost promene tipa ponašanja i transformacije u druge vrste grupa;
• uključenost u sastav sportske publike grupa i organizacija koje se po pojedinim obeležjima izdvajaju iz publike kao nestruktuirane grupe, pre svega po intezitetu, komunikaciji i tipu ponašanja.

Vrsta i ponašanje publike zavisi od vrste priredbe kojoj se prisustvuje. Od sportske publike treba razlikovati navijače kao organizovanu ili neorganizovanu grupu, ali čvšću i stalniju formu. Za navijače nije najbitniji fizički kontakt i blizina. Ta blizina može biti kad se prisustvuje sportskim priredbama svog kluba. Navijači nekog kluba ili neke sportske ekipe mogu se odrediti kao društvena kategorija.
Za društvenu kategoriju karakteristično je da se ljudi udružuju prema određenom obeležju i prema različitom društvenom položaju. Kad je o sportu reč, to su navijači nekog kluba ili ljubitelji neke sportske grane. Društvenu kategoriju treba razlikovati od socijalnog sloja, koji udružuje ljude jednakog ili sličnog društvnog položaja (statusa). U istraživanjima se predlaže sledeća tipologija navijača:

• primarni navijači, koji se veoma intenzivno interesuje za sport i posećuje priredbe i takmičenja;
• sekundarni navijač, koji se uvek preko radija i televizije upoznaju sa takmičenjima a ponekad posećuju sportske priredbe;
• tercijalni navijač, o sportskim takmičenjima najčeće se obaveštava putem štampe.

Živimo u vreme nasilja i nasilju vemena. Uočljivo je da skoro sva društva deklarativno propagiraju nasilje, a istovremeno, stvaraju sve pogodnije uslove zahvaljujući kojim nasilje postaje privlačno za veliki broj ljudi; postaje zastašujuća pojava, a naša civilizacija nasilnička.