Nasilje u porodici

NASILJE U PORODICI
Svaki ljudski odnos u kome je narušena ravnoteža moći je potencijalno odnos u kome se može ispoljiti nasilje i to od strane moćnijeg pojedinca ili grupe prema onome ko ne poseduje moć. Nasilje se javlja na različitim nivoima, počev od globalnog društvenog, preko institucionalnog do svakodnevnog života u okviru primarnih grupa. Na ovom poslednjem nivou svakodnevne interakcije, nasilje se može javiti u svim područjima ljudskog delovanja: u partnerskim odnosima, odnosima roditelj – dete, nastavnik – učenik, lekar – bolesnik, poslodavac – radnik . . . Da li će se u nekom odnosu ispoljiti nasilje zavisi od mnogo faktora, ali je važno shvatiti da onaj ko ima moć, ima i izbor da li će upotrebiti nasilje – odgovornost za nasilje je uvek na strani moćnijeg.
U kulturama sa idealom dominacije, patrijarhalnim društvima, a to su sva savremena svetska društva, visoko se vrednuje borba za moć i dominacija nad slabijim. Globalna društva se međusobno razlikuju u mnogo tačaka, ali im je najmanji zajednički imenitelj patrijarhalnost, tako da se paralela između njih pre svega može uspostaviti preko odnosa među polovima; ti odnosi se, međutim, sastoje iz takvih neusklađenosti i asimetrija, koje nisu nimalo slučajne već su od suštinskog značaja za opstanak i reprodukciju čitavog društva i imaju konzervativno dejstvo. Patrijarhat nije rodno neutralan sistem i deluje na taj način što u društvo sistemski uvodi hijerarhičnost i nejednakost, pre svega na liniji pol – rod. U ovom sistemu se favorizuju muškarci, dok se žene sistemski marginalizuju, tako da čitavoj polovini ukupne svetske populacije na svim tačkama patrijarhalnog socijalnog prostora prete najveći rizici koji su sistemski koncipirani ( Miletić – Stepanović, 2006.).
U više naučnih radova i istraživanja naučnika različitih teorijskih orijentacija je nedvosmisleno dokazano da je veza između nasilja nad ženama u porodici i socijalne reprodukcije ( opstanka ) patrijarhata sistemska i može se uočiti na svim nivoima. Pri tom, veza (re)produkcije nasilja nad ženama u porodici i (re)produkcije društvenog sistema nije neposredna i jednostavna, jer sistem svakodnevno proizvodi nasilje nad ženama složenim sistemom medijatora, pri čemu su odnosi među polovima u porodici posebno važni kao deo ukupnih odnosa nejednake moći.
Postavke i vrednosti tradicionalnog, narodnog shvatanja porodičnog života i moderne teorije o nasilju nad ženama se bitno razlikuju. I pored toga što patrijarhalna ideologija barata neiskazanim i implicitnim postavkama, ispostavilo se da su one vrlo stabilne i delotvorne. Na taj način pravi smisao ovih vrednosti porodičnog života u čijoj je osnovi mizoginija, a koje se na nivou ponašanja ispoljavaju kao nasilje nad ženama, ne dopire do svesti društvenih aktera. A pravi smisao tradicionalne porodične ideologije je u funkciji sprovođenja simboličkog nasilja nad ženama (po Denichu i Burdjeu naročito intenzivno na Balkanu i Mediteranu), osnovnog mehanizma reprodukcije patrijarhata. „ U ovom kontekstu se smatra da su muški članovi porodice apsolutni, ekskluzivni nosioci moralnog autoriteta. Socijalni položaj žena, koje se nalaze na dnu društvene lestvice moći, karakteriše visok stepen socijalnih frustracija i socijalnog neuspeha. Svi postupci muškaraca prema ženama i deci, prema članovima porodice iz nižih nivoa hijerarhije, shvataju se kao pravo i obaveza „vaspitača“ da disciplinuju i uređuju unutrašnje odnose, da kažnjavaju neprivilegovane članove. Nasilje nad ženama u tradicionalnoj ideologiji nema karakter disfunkcije, dezorganizacije, dezintegracije i poremećaja porodičnih odnosa, već naprotiv, ono se stimuliše, propisuje i nameće kao sredstvo disciplinovanja lošeg, ženskog, pasivnog i prirodnog od strane kulturnog, muškog, kontrolišućeg aktivnog elementa“( Miletić – Stepanović, 2006.) Što se tiče srpskog društva, posebno današnjeg koje se nalazi u procesu tranzicije, slikovit opis položaja žena možemo naći u bezbroj narodnih izreka :

• „Ženu i konja treba čovek svakog trećeg dana tući“(Erlih, 1971)
• „Nije nikakav čovek ako nije ženu ošamario“ (Erlih, 1971)
• „Brata i vola miti, ženu i konja tući“ (Erlih, 1971)
• „Svaka žena ima jedno rebro više i treba da joj se slomije“ (Erlih, 1971)
• „ Na džukelu zamani, a devojku po glavi“ (Erlih, 1971)