Poslovno pravo (prvi deo)

PRAVNA NORMA
Pravna norma je pravilo ponašanja svih subjekata koji se nađu u određenoj situaciji sa sankcijom države. Pravna norma se sastoji iz dva elementa:
1.    pravni (iuridički), a on ima dispoziciju i sankciju (normativni dio),
2.    faktički (materijalni), pretpostavka (hipoteza) dispozicije i pretpostavka sankcije

Dispozicija
Dispozicija je onaj dio pravne norme u kome je sadržano primarno pravilo ponašanja. To je normativni dio pravne norme kojom se naređuje šta treba činiti u datoj situaciji. Sama dispozicija nije pravna norma, postaje tek kad joj se doda sankcija. Dispozicija (željeno pravilo ponašanja) može biti različito izraženo:
1.    naređujuća dispozicijia (građani su dužni plaćati porez na imovinu),
2.    zabranjujuća dispozicija (zabranjeno je voziti auto bez vozačke dozvole),
3.    ovlašćujuća dispozicija (građani mogu slobodno raspolagati svojom imovinom)
Određenim dispozicijama  se opisije kakvo ponašanje treba da bude dok relativno neodređenim ostavlja se manje-više slobode subjektu. Dispozicije se dalje dijele kao i pravne norme na: kogentne, dispozitivne, alternativne, diskrecione i sa upotrebom standarda.

Sankcija
Sankcija je sekundarno pravilo ponašanja. Ona predstavlja pravilo ponašanja prekršioca pravne norme. Ona je ujedno i pravilo ponašanja za državni organ ,pa je i izricu kao takvu. Sankcija može biti pozitivna ili negativna, zavisno od toga kako društvo ocjenjuje ponašanje subjekta u odnosu na pravilo ponašanja. Pravilo o sankciji – kazni  (misli se na negativnu) uvjek je tako formulisano tako da se može izvršiti primjenom monopola za upotrebu fizičke sile.
Prilikom izricanja sankcije ostavlja se mogućnost pravnog lijeka.
Sankcije se dijele na više načina:

Podjela sankcije prema deliktima za koje se primjenjuju dijelimo na :
1.    krivično-pravne sankcije (počinilac se kažnjava zatvorom, novčanom kaznom, smrću zabranom obavljanja neke funkcije itd). Krivičnim djelom može se smatrati samo ona ljudska radnja koja je zakonom predviđena kao krivično djelo (princip zakonitosti – legaliteta). Ove sankcije pogađaju ličnost.
2.    građansko-pravne sankcije (imovinske) pojavljuju se u sferi imovinsko-pravnih odnosa i pogađaju imovinu subjekta u vidu nadoknade nastale štete. Sankcija se ne izvršava na ličnosti nego na njegovoj imovini.
3.    sankcije administrativne prirode – za radnje manje opasne po interese države. To je administrativna kazna a sastoji se u oduzimanju imovine, slobode ili časti ali u blažem obliku.
4.    sankcije koje imaju radno-pravni karakter.
Podjela sankcije  određene i relativno neodređene dilelimo kaoi dispozicju na :
kogentne, dispozitivne, alternativne, diskrecione i sankcije sa upotrebom pravnih standarda.
Hipoteza dispozicije i sankcije
Hipoteza dispozicije određuje faktičku situaciju koja treba da se desi, pa da nastane obaveza da se ponašamo po dispoziciji tj. po pravnoj normi.
Hipoteza  sankcije  je opis radnje (dat je uslov), koja predstavlja prekršaj dispozicije. Prekršaj se može sastojati u činjenju ili nečinjenju određene radnje (u pozitivnoj ili negativnoj radnji).