Prelazak preko Albanije

 
UVOD

Na Vidovdan 28. juna 1914. godine mladi Srbin iz Bosne, Gavrilo Princip, pripadnik pokreta Mlada Bosna izvršio je atentat na Franca Ferdinanda i njegovu suprugu. Austro-Ugarska Srbiji je objavila rat 28. jula, nakon ultimatuma koji joj je dala 23. jula 1914. tako da se 28. jul uzima kao početak Prvog svetskog rata. U ovom ratu učestvovala je većina velikih svetskih sila i bile su grupisane u dva sukobljena vojna saveza: Sile Antante i Centralne sile. Sile Atante su u početku činile Ujedinjeno Kraljevstvo, Rusija i Francuska, a Italija (april 1915.) i SAD (april 1917.) su se priključile ovom savezu. Centralne sile su pre početka rata činile Nemačka, Austro-Ugarska i Italija koja je zbog Londonskog ugovora (26. april 1915.) pristupila silama Antante. Osmansko carstvo se pridružilo Centralnim silama u oktobru 1914., a godinu dana kasnije je to i Bugarska učinila. Do kraja rata neutralne su ostale Holandija, Španija, Švajcarska i skandinavske zemlje. Što se tiče našeg ratišta, najžešće borbe vođene su na Ceru i Kolubari.
Krajem 1914. godine među austrougarskim vojnim zarobljenicima iz Kolubarske bitke pojavio se smrtonosan pegavi tifus. Početkom 1915. godine epidemija se naglo širila i među civilima i među vojnicima. Brzom širenju doprineli su loši higijenski uslovi, a najteže je bila pogođena zapadna Srbija. Zbog velikog broja umrlih, kako vojnika, tako i civila i lekarskog osoblja, zemlja Srbija dobila je naziv ”Zemlja smrti” .
Povlačenje preko Albanije bilo je posledica koncentrične operacije Centralnih sila protiv Srbije koja je počela početkom oktobra 1915. godine. Glavni razlog za napad na Srbiju bio je to što je Srbija predstavljala smetnju za snabdevanje Turske municijom i drugim ratnim potrepštinama. U nemačkoj vrhovnoj komandi o napadu na Srbiju razmišljalo se još u decembru 1914. godine. Međutim, ulazak Italije u rat promenio je smer rata i usmerio ga na front na kome je bila Srbija. S druge strane, početkom 1915. godine bila je saveznička Dardanelska ekspedicija koja je dovela do toga da se Bugarska koleba da li će ostati neutrala ili će ući u rat na strani jedne od dve sile. Međutim, Nemačka nije želela da se bori protiv Srbije bez Bugarske, jer bi joj Bugarska garantovala brzu i sigurnu pobedu.
Uslovi za to su se stekli tek posle neuspeha ruske vojske na Istočnom frontu, a to je dovelo do pridobijanja Bugarske na stranu Centralnih sila i 6. septembra 1915. godine potipisana je Tajna konvencija. Dogovoreno je da Bugarska počne sa mobilizacijom 22. septembra, a da dve nedelje kasnije stupi u dejstvo protiv Srbije. Takođe, dogovoreno je da u napadu na Srbiju Austro-Ugarska, Nemačka i Bugarska učestvuju sa po šest divizija. Međutim, Bugarske divizije su u tom trenutku brojale oko 40 hiljada vojnika i prilično jaku artiljeriju. Na granicam Srbije te jeseni našlo se oko 800 hiljada neprijateljskih vojnika, a po snazi artiljerije odnos je bio tri prema jedan.