Romantizam

I.    Romantizam

Romantizam je opšte evrposki duhovni pokret širokih razmjera, koji je zahvatio književnost i sve umjetnosti I dao obilježje čitavom kulturnom životu Evrope krajem XVIII I u prvim decenijama XIX vijeka. U književnosti se on javio najprije kao negacija klasicizma. Romantičarski ideolozi stvaraoci odbacivali su sve što je činilo filozofiju i poetiku klasicizma: racionalizam, normativnu estetiku, neprikosnovenost pravila, podržavalački odnos prema antičkoj umjetnosti. Nasuprot razumu romantičari su isticali osjećajnost i maštu, pravilima su suprostavljali slobodu umjetničkog stvaranja.  Romantičari su nove izvore umjetničkog stvaranja tražili u srednjpovjekovnom vitežkom svijetu i u narodnom stvaralaštvu ( folklor ).
Razvoj predromatičarskih težnji ka romantizmu kao pokretu utrven je Velikom francuskom revolucijom ( 1789 ) i događajima koji su uslijedili za njom. Romantizam je tjesno povezan sa društvenim političkim potresima u tom razdoblju u kome je srušena stara feudalna i nastala moderna građanska Evropa. Istorijska prebiranja, smjenjivanje revolucija i restauracija, zanosa i razočarenja, uslovili su i protivurječni karakter romantizma kao pravca, njegovo kolebanje između reakcionarnih i progresivnih stremljenja, između revolucije i kontra revolucije, između religiozne hrišćanske mistike i slobodoumnog građanskog liberalizma.

    1.1. Opšte karakteristike romantizma
Okretanje romantičara prošlosti, interesovanja za feudalni srednji vijek bilo je odraz bjekstva od stvranosti, straha od sadašnjosti i nepovjerenja budućnosti. To traženje utočišta u prošlosti nosilo je pobunu protiv sive, poslerevolucionarne građanske svakodnevnice, kao i neprihvatanje svih onih ograničenja koje je ona nametala izuzetnom pojedincu, romantičarskom pjesniku i junaku, čežnju za ljepšim i boljim svijetom.          Razočarani političkim tokovima života u Francuskoj posle Revolucije, njemački i engleski romantičari počinju da razmišljaju više u utopijskim i emocionalnim kategorijama, a manje politički konkretno.

Postaknuti naročito filozofijom Kantovih sljedbenika, njemački pa i evrposki romantičari tragaju za svojim apsolutnim „ja“ , koji će takođe biti u sferi ideala, osjećanja, mašte i pjesničkih privida. Taj apsolutni ideal, nalazi u ljepoti, a ljepotu otkrivaju i u načelu harmonije, sklada i proporcionalnosti.
Jezik književnosti romantizma odlikuju težnja ka slikovitom izrazu, bogata i raznovrsna metaforika, elementi hiperbolizacije i fantastike, pridavanje velikog značaja zvučnoj ekspresivnosti stiha. U kompoziciji romanitčarskih djela osjeća se odstupanje od strogog racionalnog, logičnog reda karakterističnog za klasicizam, napuštanje cjelovitosti zaokruženosti, a nasuprtot tome su necjelovitost kompoziciona iscjepkanost, nepovezanost dijelova digresije koje nisu vezane za glavnu temu.
Bez obzira na to što je romantizam u različitim fazama svog razvoja i svog širenja od jedne do druge evropske nacije bio društveno i revolucionaran i konzervativan, neosporna je činjenica da je on na planu književnosti i umjetnosti odigrao oslobodilačku ulogu. Oslobođenje umjetnosti od svih stega, započeto u sentimentalizmu i predromantizmu, on je doveo do kraja. Romantičari nisu slobodu stvaranja shvatili kao povlasticu izuzetnih ličnosti kao što su to činili predromantičari, nego su oni tu slobodu priznavali svima. Za romantičare poezija nije otjelovljenje pravila nego nešto duboko lično, subjektivno, izraz ličnosti umjetnika, a književno dijelo nastaje kao rezultat nastojanja umjetnika da nađe pravi izraz sebe, svojih osjećanja, misli, raspoloženja, čitavog unutrašnjeg bića, koje je jedinstveno, nezamijenjivo i samo u sebi nosi svoje sopstvene zakone i mjerila.
„Najvažniji doprinos romantizma filozofiji sadašnjeg doba predstavlja misao da smo mi i naša kultura uvučeni u viječiti tok i beskonačnu borbu kao i saznanje da je naš intelektualni proces prolaznog karaktera “ ( Arnold Hauzer ).