Skripta iz biologije

Bioloske discipline
CITOLOGIJA je biološka disciplina koja se bavi proučavaljem ćelije, njenog oblika, građe, funkcionalne organizacije i životnih procesa u njoj. To je kompleksna nauka, jer ćeliju posmatra s više aspekata. Postoje različite biološke discipline kao što su: citomorfologija, citofiziologija, citogenetika, citoekologija… Biološka disciplina koja izučava postanak, evoluciju i mehanizme organskih funkcija, kao i faktore spoljašnje sredine čija energija utiče na te funkcije je FIZIOLOGIJA. Ona izučava funkcije živog organizma.
Deli se prema objektu izučavanja na: – biljnu- fitofiziologiju, zoofiziologiju, fiziologiju čoveka, Uporednu fiziologiju- kao dokaz različitih pravaca, razvitka organskih funkcija u toku filogeneze životinj. sveta, Evolucionu fiziologiju- kao uporednu ili komparativnu koja obuhvata i paleofiziologiju, Ontogenetsku fiziologiju- ispituje fiziološke procese na raznim stadijumima ontogenetskog razvitka,
Ekološku fiziologiju koja otkriva i izučava zakonitosti odvijanja fizioloških procesa u zavisnosti od uslova sredine i sa biološkim međuodnosima u životinjskom svetu.
Izučavanjem tkiva bavi se posebna biološka disciplina – HISTOLOGIJA. MIKROBIOLOGIJA je naučna disciplina o vrlo sitnim, golim okom nevidljivim organizmima koje zajedničkim imenom zovemo mikroorganizmi.
Podela mikrobiologije:

• BAKTERIOLOGIJA – proučava aktivnosti u kojima učestvuju bakterije
• IMUNOLOGIJA – otkrivanje i dijagnostika infekcijskih i neinfekcijskih bolesti; mehanizama alergija i odabir tkiva za presađivanje
• MIKOLOGIJA – proučavanje gljiva (plesni), mesnatih gljiva i kvasaca
• FIKOLOGIJA (algologija) – proučavanje algi
• PROTOZOOLOGIJA – proučavanje protozoa, organizama većih od ostalih mikroorganizama
• VIRUSOLOGIJA -proučavanje submikroskopskih organizama čija je organizacija i model rasta drugačiji od ostalih organizama

Genetika se bavi proučavanjem nasleđa i varijabilnosti osobina. Klasičan istraživački pristup je da se proučavanje prenošenja osobina iz generacije u generaciju – TRANSMISIONA genetika POPULACIONA genetika podrazumeva analizu na nivou populacija.
Evoluciona biologija treba da da odgovor kako je nastalo toliko raznovrsnih oblika, boje, građe i načina života vrstama koj naseljavaju našu planetu. Konzervaciona biologija je disciplina biologije koja se bavi prepoznavanjem i razumevanjem faktora i procesa koji utiču na gubitak biodiverziteta, ali istovremeno i otkriva mehanizme koji omogućuju njegovu zaštitu i oporavak. Biološka disciplina koja proučava uzajamne odnose organizma i sredine je Ekologija.

Citologija kao bioloska disciplina
CITOLOGIJA je biološka disciplina koja se bavi proučavaljem ćelije, njenog oblika, građe, funkcionalne organizacije i životnih procesa u njoj. To je kompleksna nauka, jer ćeliju posmatra s više aspekata. Primenom metoda i rezultata biohemije, fiziologije, biofizike i drugih nauka, citologija se i dalje razvija i danas je fundamentalna nauka u okviru koje se proučavaju osnovnoi životni fenomeni na nivou ćelije. Postoje različite biološke discipline kao što su: citomorfologija, citofiziologija, citogenetika, citoekologija…

Celija I celijske organelle
ĆELIJA JE OSANOVNA JEDINICA GRAĐE I FUNKCIJE ŽIVIH ORGANIZAMA. Predstavlja najniži nivo na kome je moguć život. Predstavlja: osnovnu biološku organizaciju, osnovnu jedinicu strukture i osnovnu jedinicu životnih aktivnosti svih organizama koji žive na Zemlji- biljaka, životinja, gljiva i mikroorganizama.
Postoje 2 tipa ćelija:

1. PROKARIOTSKE ćelije koje nemaju diferencirano jedro (bakterije i modrozele alge)
2. EUKARIOTSKE ćelije imaju svi ostali organizmi, sa organizovanim jedrom

Ćelije se razlikuju po veličini, obliku i funkciji koju obavljaju u sklopu tkiva i organa, ali su po građi u suštini slične. Svaka ćelija ima: ćelijsku membranu, diferencirano jedro i organele.
GRAĐA BILJNE ĆELIJE

1. Membranu- koja obavija živi deo ćelije. Ćelije od same membrane-traheidi, likina vlakna, ćelije plute
2. Živi deo ćelije -Protoplast koji se sastoji od sledećih organoida: Citoplazme, Jedra- jednog ili nekoliko, Plastida, Hondriosoma, Sferosoma, Vakuola…

ĆELIJSKE ORGANELE su membranski delovi u unutrašnjosti ćelije sa specifičnom funkcijom ( mnogi biohemijski procesi-fotosinteza, ćelijsko disanje – se odvijaju u membranama određenih organela ili na njihovim površinama). Unutrašnjost ćelije ispunjena je tečnom kompopnentom -CITOSOL – koji sa unutrašnjim membranskim sistemom čini CITOPLAZMU. Citoplazma sadrži i različita proteinska vlakna koji održavaju oblik ćelije, pokrete citostola i mesta za pričvršćivanje različitih ćelijskih organela. Ova vlakna pretstavljaju ćelijski skelet – CITOSKELET.
RIBOZOMI, GOLXIJEV aparat, LIZOZOMI, MITOHONDRIJE, FLAGELE ili bičevi i CILIJE ili, BAZALNA TELAŠCA, CENTRIOLI.

Istorijsko otkrice na polju biologije celije

• 1590. god, holandski opticar Zaharias Jansen pronalazi mikroskop.
• 1665. god. Robert Huk uocio celije.

Jedan od prvih koji se bavio radom na mikroskopu bio je Anton van Levenhuk. 1685 prvi posmatrao bakterije, kvasce, protozoe (praživotinje) i ljudske spermatozoide i crvene krvne celije.

• 1843. Švan – shvatio da je celija osnovna jedinica gradje svakog zivog bica.