Socijalno partnerstvo i ekonomska kriza

UVOD

Proces tranzicije u tržišnu privredu i demokratsku konstituciju društva u Crnoj Gori, kao i u većini zemalja koje su prolazile i danas prolaze kroz proces tranzicije, odvija se u specifičnim uslovima. To se posebno odnosi na obim i karakteristike zaposlenosti i nezaposlenosti, kao i izraženu neusklađenost ponude i tražnje kadrova na tržištu rada, koja uslovljava sve izraženiju prolongiranu nezaposlenost. Uz sve ovo, u projektovanju sistemskih uslova za brži izlazak iz ekonomske nerazvijenosti, još uvijek se nedovoljno uvažava uloga ljudskih resursa i obrazovanja.

U uslovima izgradnje tržišne privrede, osnovni cilj tržišta rada je da doprinese ostvarivanju ekonomskog razvoja, efikasnijim i racionalnijim zapošljavanjem radno sposobnog stanovništva. U našim uslovima to znači da se izlaz iz masovne nezaposlenosti mora tražiti razvijanjem, kako dugoročnih mjera tako i urgentnih, kratkoročnih rješenja za određene kategorije nezaposlenih i viškove zaposlenih.

Globalizacija kao proces povezivanja država i naroda, ekstremni tehničko-tehnološki razvoj, kao i sve izraženiji demografski trendovi u pravcu snažnih centara administracije, turizma, politike i sveukupne ekonomske moći, predstavljaju teret svim zajednicama koje nespremno dočekuju takva kretanja. Razvojni potencijal država i njihove komparativne prednosti svakako podrazumijevaju i impliciraju potrebu za odgovarajućom radnom snagom koja će izaći u susret prvenstveno socioločkim, kulturoločkim, pa zatim i psiholočkim karakteristikama i potrebama pozitivnog prevazilaženja i prihvatanja takvih pojava. Znači, na jednoj strani imamo poslodavce – one koji nude slobodna radna mjesta, a na drugoj strani potencijalne kandidate za zapošljavanje. Rad je ljudska djelatnost i ne može se odvojiti od čovjeka kao kompleksnog bića što traži da tržište rada bude regulisano i organizovano tržište. Ono mora imati slobodu, ali i društvenu regulativu.

Iz jednog opštijeg određenja zaposlenosti kao: indikatora ekonomskog, kulturnog i socijalnog prosperiteta zajednice, izvora egzistencije najšireg kruga populacije, stabilizacije socio-ekonomskog statusa pojedinaca i zajednice, a nezaposlenosti kao: sinonima siromaštva, socijalne marginalizacije, nepotrebnog i nepovratnog prosipanja ljudskih resursa, može se sagledati suštinski-sadržajno značaj pitanja zaposlenosti za svakog pojedinca a i za određenu zajednicu.

Značaj zapošljavanja i rješavanje problema nezaposlenosti nameće obavezu stalnog sistemskog praćenja stanja u oblasti tržišta rada. Stanje u Crnoj Gori  karakteriše velika nezaposlenost, višak radnika, nizak nivo naučno-tehničkog razvoja, nedovoljno pripremljeni i stručno osposobljeni kadrovi koji će moći da se prilagode neophodnim ekonomskim promjenama.  Crna Gora je u procesu realizacije brojnih sektorskih reformi koje treba da podrže i olakšaju tranzicione procese i da dovedu do značajnog poboljšanja u različitim aspektima našeg društveno-ekonomskog razvoja i usklađivanjima sa standardima Evropske unije.

1.    SOCIJALNO PARTNERSTVO I TRŽIŠTE RADA

Socijalno partnerstvo je dobilo na značaju u rješavanju problema nezaposlenosti i podsticanju zapošljavanja, pitanjima koja su i inače postala središnje teme evropske socijalne politike. Temelj socijalne politike je socijalno partnerstvo, odnosno razvijena i definisana komunikacija države, poslodavaca i sindikata.

Osim saradnje na istim ciljevima, svi se partneri obavezuju na preuzimanje odgovornosti za njihov uspjeh, razmjenjuju informacije i pronalaze ravnotežu između socijalne sigurnosti i fleksibilnosti potrebne privredi.

U Evropi se pokazalo kako je upravo socijalni dijalog pomogao u stvaranju progresivnih ekonomija, doveo do pada nezaposlenosti i osigurao izlišne socijalne sisteme, pa se danas većina zemalja u tranziciji definišu kao socijalne države. Uglavnom, tranzicijske zemlje koje su imale razvijeniji socijalni dijalog i bolje socijalno partnerstvo – poput Mađarske ostvarile su i veći privredni razvoj i postigle bolje učinke u socijalnoj politici.

Postojeći nivo socijalnog partnerstva u Crnoj Gori još uvijek nije zadovoljavajući. Reforme u zakonodavstvu, posebno dio koji se odnosi na probleme vezane za stvaranje pravnog ambijenta za razvoj socijalnog partnerstva u CG su u punom jeku. Zakon o Socijalnom partnerstvu jedan je od onih projekata koji treba da omoguće punu afirmaciju socijalnog partnerstva u Crnoj Gori. Ovo zbog toga što postoji saglasnost da postojeći nivo socijalnog partnerstva još uvijek nije zadovoljavajući i rezultat je prethodnih vrlo teških godina. Došlo je vrijeme da se pređe na reformu društva, a prava reforma zahtijeva visok nivo socijalnog konsenzusa, posebno prilikom definisanja najvažnijih prioriteta.