Zloupotreba sluzbenog polozaja

UVOD
Problem privrednog kriminaliteta nesumnjivo je jedan od veoma aktuelnih problema naše današnjice. O njemu se poslednjih godina sve više govori i piše kao o negativnoj društvenoj pojavi koja se javlja kao ozbiljna kočnica kako privrednog tako i opšte društvenog razvitka. U poređenju sa klasičnim oblicima kriminala , privredni kriminalitet je u velikoj meri složeniji problem. Ako samo sagledamo mere koje preduzimaju najviši organi vlasti i politički organi u cilju detekcije i suzbijanja kriminalnih radnji u privredi dobićemo kompletnu sliku ozbiljnosti problema. Možemo slobodno reći da se privredni kriminalitet duboko uvukao u pore privrednog sistema. Za rešavanje ovog problema potrebano je istrajano i temeljno angažovanje brojnih društvenih snaga.
Zbog svojih specifičnosti, kojima se jasno diferencira od ostalih kriminalnih pojava, privredni kriminalitet već duže vreme predstavlja predmet interesovanja kriminologije, kriminalne politike i krivičnog prava, kako na domaćem, tako i na međunarodnom planu.
Kao i sve države koje se nalaze u procesu tranzicije i privredne transformacije, i Republika Srbija je izložena brojnim bezbednosnim rizicima, među kojima je posebno značajan organizovani kriminal, u svim oblastima ispoljavanja, a naročito u finansijskoj sferi, ali i u oblasti trgovine ljudima, krijumčarenja narkotika, psihotropnih supstanci, prekursora, oružja, motornih vozila i poslednjih godina sve više i u oblasti viskotehnološkog kriminala. Poseban bezbednosni izazov predstavlja i korupcija, sa kojom se susreću i mnogo razvijenije zemlje Evrope i sveta, i to posebno u delu u kojem se oslanja na organizovani kriminal i tako ugrožava temeljne vrednosti društva i usporava integracione i procese tranzicije.
Na kraju, treba napomenuti da se najveće poteškoće u otkrivanju i obradi krivičnih dela privrednog kriminaliteta javljaju u fazi pribavljanja dokaza. Do ovih poteškoća u znatnoj meri dolazi zbog problema u organizaciji organa koji se bave ovom problematikom ali i zbog slabosti u politici i strategiji kao i zbog nemoći države da se izbori sa problemima u organizaciji i iunkcionisanju privrednog sistema.

1. POJAM ZLOUPOTREBE SLUŽBENOG POLOŽAJA
Pojam zloupotrebe službenih ovlašćenja ili službenog položaja nije jedinstven. U najširem smislu zloupotreba (abuzus) je svako ponašanje koje je protivpravno i protivno interesima službe, a posebno ono koje je protivno ustavu, zakonu ili drugom pravnom propisu ili opštem aktu. Prema tome, svako službeno lice čije delatnosti nisu u saglasnosti sa interesima službe, zloupotrebljava svoju službenu dužnost. To se može učiniti na različite načine.
U teoriji krivičnog prava razlikuje se pojam zloupotrebe službenog položaja u objektivnom i u subjektivnom smislu. Službena dužnost je zloupotrebljena u objektivnom smislu kada službeno lice deluje protivno interesima službe tako što prekoračuje svoja službena ovlašćenja ili ne vrši svoje službene dužnosti. Službena dužnost se zloupotrebljava u subjektivnom smislu kada službeno lice preduzima službene radnje koje su, istina, u okviru njegovog službenog ovlašćenja, ali to ne čini u interesu službe već da bi se postigao neki drugi cilj.
U okviru krivičnih dela protiv službene dužnosti se po svom značaju, prirodi, karakteristikama i posledicama izdvaja krivično delo zloupotrebe službenog položaja, kao poseban, specifičan oblik korupcije, inače poznato od najstarijih vremena u istoriji krivičnog prava i prisutno u svim krivičnopravnim sistemima danas. Naime, službena i odgovorna lica su dužna da u vršenju svojih ovlašćenja, službene dužnosti ili javne službe postupaju zakonito i u skladu sa ciljevima i interesima službe koju vrše. To posebno važi za odgovorna lica koja vrše određene dužnosti u preduzećima, ustanovama i drugim subjektima odnosno radnjama. Svako vršenje službe protivno zakonima, drugim propisima i opštim aktima, pa čak i pravilima struke, predstavlja jedan oblik zloupotrebe ovlašćenja i službene dužnosti uopšte.
Pojam zloupotrebe službenih ovlašćenja ili službenog položaja nije jedinstven. U najširem smislu zloupotreba (abusus) je svako ponašanje koje je protivpravno i protivno interesima službe, a posebno ono koje je protivno ustavu, zakonu ili drugom pravnom propisu ili opštem aktu. Prema tome svako službeno lice čije delatnosti nisu u saglasnosti sa interesima službe zloupotrebljava svoju službenu dužnost4). To se može učiniti na različite načine.
U teoriji krivičnog prava razlikuje se pojam zloupotrebe službenog položaja u objektivnom i u subjektivnom smislu. Službena dužnost je zloupotrebljena u objektivnom smislu kada službeno lice deluje protivno interesima službe tako što prekoračuje svoja službena ovlašćenja ili ne vrši svoje službene dužnosti. Službena dužnost se zloupotrebljava u subjektivnom smislu kada službeno lice preduzima službene radnje koje su, istina, u okviru njegovog službenog ovlašćenja, ali to ne čini u interesu službe već da bi se postigao neki drugi cilj.
Danas je uobičajena podela službenih krivičnih dela na opšta (koja može da izvrši svako službeno lice) i specijalna, posebna (koja može da izvrši samo određeno službeno lice). S obzirom na izvršioca ovog krivičnog dela i na preduzetu radnju izvršenja, zloupotreba službenog položaja predstavlja opšte i osnovno krivično delo protiv službene dužnosti. To drugim rečima znači ako su u konkretnom slučaju ostvarena obeležja bića nekog drugog krivičnog dela iz grupe krivičnih dela protiv službene dužnosti s obzirom da se radi o prividnom idealnom sticaju, postojaće ovo drugo krivično delo.