Arhitektura Studenice

Srednji vek je doba procvata srpske kulture i umetnosti. Sve ono što je danas sačuvano iz tog viševekovnog perioda se smatra pravom riznicom srpske istorije, kulture, religije i umetnosti. Tako i srpska srednjovekovna arhitektura predstavlja ne samo veliku vrednost srpskog naroda već ona ima i svetsku reputaciju. Sakralne arhitekture, koje su se gradile podstaknute jakim hrišćanskim uticajem u srednjem veku, su danas riznica srpske kulture, religije i razvoja.
Sa razvojem srpske arhitekture razvijali su se i različiti njeni stilovi koji su se hronološki smenjivali i modifikovali pod različitim uticajima. Uzimavši različite granične primere, razvoj srpske srednjovekovne arhitekture se može podeliti u tri faze:
– Raški stil (sedma decenija XII veka do kraja XIII veka)
– Srpsko-vizantijski (Vardarski) stil (kraj XIII veka do kraja XIV veka)
– Moravski stil (sedma decenija XIVveka do pada Srbije pod osmansku vlast u XV veku)
Svi ovi stilovi imaju svoje bitne specifičnosti i veličanstvene sakralne građevine koje reprezentativno prikazuju lepote stila po kojima su stvarane.

1. Raški stil srpske srednjovekovne arhitekture

Po nazivu oblasti kojom je vladao veliki župan Stefan Nemanja, Velikožupanska Srbija, odnosno Srpska država Raška koja je i sama dobila naziv po reci Raški oko koje je gravitirala tadašnja država koja se ekspeditivno razvijala za vreme vladavine velikog župana nazvan je i ovaj stil srpske arhitekture – Raški stil. Karakteristike ovog stila možemo videti u velikoj grupi monumentalnih manastirskih crkava sagrađenih u periodu druge polovine XII veka do kraja XIII veka. Neki od njih su Đurđevi Stupovi, Studenica, Žiča, Mileševa, Sopoćani, Visoki Dečani.
Kao granični primeri za period ovog stila se uzimaju Nemanjini Đurđevi Stupovi (oko 1170.) u Novom Pazaru kao početak epohe i Dragutinova crkva svetog Ahilija Lariskog u Arilju (oko 1296.) kao kraj epohe.
Osnovna karakteristika ovog stila je jednobrodna građevina zasvedena poluobličastim svodom, po pravilu su sa jednom kupolom, ali ih može biti i više, jedna veća i dve manje. Ovakva osnova potiče od tipa vizantijske jednobrodne crkve sa kupolom, čiji su daleki uzori u Carigradu, međutim u Srbiju ovaj stil dolazi sa Primorja i vremenom se bezrezervno usvaja.