BiH pod AU upravom

1.Školstvo, kultura i turizam za vrijeme AU vladavine
Iako je u poređenju s osmanskim periodom postignut izvjesni napredak, pismenost u Bosni i Hercegovini za vrijeme austrougarske vladavine bila je privilegija malog broja domaćih ljudi i većine doseljenika. Međutim, prirodno je što su postojale razlike u broju pismenih na početku i na kraju austrougarske vladavine, kao i razlike po pojedinim područjima i mjestima. U Bosni i Hercegovini je 1910. godine znalo čitati i pisati (latinicu i ćirilicu) svega 177.168 lica ili 11,95% ukupnog stanovništva starijeg od 7 godina, dok je još svega 3.082 znalo samo čitati. Nepismenih je bilo 87,84%. Iste godine, u 331 opštoj, 146 vjerskih i 10 privatnih škola bilo je ukupno 42.578 učenika. Mada je broj učenika i broj škola od okupacije postepeno rastao, 1910. godine bilo je 87,25% nepismene djece i omladine od 7 do 20 godina starosti. Nepismenost nije vladala samo na selu, nego i u gradovima. Značajniji procent pismenih zabilježen je samo u četiri gradska sreza: sarajevskom 57,06%, mostarskom 52,33%, tuzlanskom 48,52% i banjalučkom 45,24%. U svim ostalim srezovima broj pismenih nigdje nije prelazio 20% stanovništva starijeg od 7 godina. S obzirom na to da je većina doseljenika u Bosnu i Hercegovinu bila pismena, procent nepismenog domaćeg stanovništva bio je veći.
Najveći broj pismenih ljudi u srezu živio je u gradu Foči. To su bili službenici u administraciji, učitelji, trgovci, zanatlije i drugi rijetki pojedinci. Veoma nizak procent pismenih Bošnjaka bio je uslovljen time što je statistika bilježila samo poznavanje latinice i ćirilice, a u mektebima i medresama učilo se arapsko pismo.

Poslije 1878. godine Austro-Ugarska Monarhija je imala spreman plan stvaranja novog školskog sistema koji bi odgovarao njenim ekonomskim, političkim i vojnim ciljevima. “Polazeći sa stanovišta da škola nije samo mjesto gdje se stiču znanja nego i izrazito vaspitna ustanova, školske vlasti su svu svoju pažnju, budnost i opreznost, u prvom redu usmjeravale na ovaj aspekt škole i njene uloge”.Osnovni cilj bio je da osigura presudan uticaj na vaspitanje školske omladine, stavljanjem pod svoju kontrolu svih postojećih vaspitno-obrazovnih institucija. Za podizanje novih škola, koje bi bile potpuno u duhu te politike trebalo je osigurati materijalna sredstva i kadrove. Ali, za Austro-Ugarsku je najvažnije bilo izraditi takvu školu kao instituciju u čijim osnovama je kult prema Monarhiji primarni cilj vaspitanja. Ona je i školstvom htjela da u korijenu spriječi bilo kakve nacionalne i nacionalnooslobodilačke težnje. Iz ovih opštih ciljeva austrougarska vaspi-tnoobrazovne politike izviralo je i stanje školstva u Bosni i Hercegovini.

Osnovne škole izdržavane su iz sredstava opština i zemaljskog erara. Opštine su bile dužne da za njih obezbijede potrebne prostorije, da se brinu o njihovom održavanju, rasvjeti, ogrjevu i čišćenju i da plaćaju školske podvornike. Međutim, plate učiteljima (svjetovnim i vjeroučiteljima) nisu isplaćivale direktno opštine, pa čak ni u slučaju kada su one davale sredstva, nego zemaljski erar. Na taj način učitelji su bili direktno vezani za vlast i obavezni da provode njenu politiku. S obzirom na to da su škole radile s malim brojem učenika (1912. godine sve škole u Bosni i Hercegovini imaju prosječno po 80-90 polaznika), koje je najčešće vodio po jedan učitelj, u fočanskoj školi radio je još i pomoćni učitelj.
Okupacijom Bosne i Hercegovine počele su značajne društveno-ekonomske promjene koje su bile posljedica vezivanja zaostale, polufeudalne zemlje za razvijeniju državu. Interesi novog upravljača oživjeli su privrednu aktivnost i doveli do uspostavljanja modernije administracije, priliva kapitala i doseljavanja relativno velikog broja stranaca – činovnika, poslovnih ljudi i vojnika. Glavne karavanske puteve zamijenio je željeznički saobraćaj, mijenjajući ne samo pravac ranijeg privrednog komuniciranja bosansko-hercegovačkog stanovništva sa susjednim zemljama, nego i tokove života u koji su znatno brže unošene savremene ideje i tekovine. Sve te promjene, kao i socijalno raslojavanje, konfesionalna podijeljenost i buđenje nacionalne svijesti imali su odraza na cjelokupnu oblast nadgradnje.