Budzet

1. BUDŽET

Budžet je plan prihoda i rashoda države utvrđen za određeno razdoblje koje obično traje godinu dana. Budžet je finansijski instrument kojim se vrši prikupljanje sredstava mehanizmom javnih prihoda (porezi, doprinosi, takse i drugi oblici javnih prihoda ), s jedne strane , i njihovo plansko (namensko) trošenje kojim se finansiraju javni rashodi, s druge strane.
Upotreba budžeta kao osnovnog instrumenta finansiranja opštih društvenih potreba opravdana je iz sledećih razloga.Obezbeđuje se preglednost i jednostavnost uvida u sve javne prihode i javne rashode, sve je u jednom dokumentu . Svi prihodi i rashodi su vidljivi, dobro su sistematizovani i lako uočljivi. Primena jedinstvenog instrumenta finansiranja iziskuje manji tehnički rad i režijske troškove.Omogućuje potpuniju i efikasniju informisanost o izvorima prihoda i obima rashoda, veću kontrolu bilansnih sredstava . Sve je sadržano u jednom pravnom aktu. Sredstva se raspoređuju prema utvrđenim planskim prioritetima zadovoljavanja potreba Jedinstvenost budžeta omogućuje efikasniju upotrebu budžeta kao instrumenta ostvarivanja širih društvenih ciljeva i aktivnog sredstva ekonomske i socijalne politike. Da bi država mogla da izvršava poslove vezane ze njenu nadležnost, neophodna su joj sredstva. Izvori finansiranja državnih funkcija su uglavnom prihodi koje država ostvaruje od privrede, stanovništva i domaćih i inostranih zajmova. Budžet kao državni akt treba da obezbjedi finansiranje države u toku čitave budžetske godine. Otuda treba ukazati na cilj koji se želi postići budžetom i na značaj koji budžet ima.
Osnovni ciljevi budžeta se mogu definisati kao odnos prema budžetu koji se mora postići i to :
• budžet je pregled javnih prihoda i javnih rashoda za jedan budući period ;
• da se za funkcionisanje države pribave sredstva koja su potrebna za vršenje državnih poslova ;
• kao jedan od najvažnijih ciljeva budžeta je iskazivanje svih državnih prihoda i državnih rashoda.
Budžet ima ekonomsko-finansijski i politički značaj. Ekonomsko-finansijski značaj se ogleda u sledećem :
• budžet obezbjeđuje i formalan red u državnim finansijama tako što uređuje ravnotežu izmedu javnih prihoda i javnih rashoda ;
• budžet treba da obezbjedi redovno , ali umjereno fiskalno opterećenje;
• budžet treba da stvori povoljne uslove za emisiju zajmova.
2. FUNKCIJE BUDŽETA:

Izrada budžeta postaje normalna i redovna pojava. Budžet koji ima obeležja današnjeg savremenog budžeta vodi poreklo iz Francuske i Engleske, koje su iskrčile put ovom finansijskom instrumentru u Evropi. Od zapadnih zemalja SAD je najkasnije dobila pravi budžet. Predlog za izradu budžeta potiče od Kongresa, a ne od upravnih organa kao u Engleskoj i Francuskoj. Postupak budžetske inicijative je u SAD u rukama velikog broja komisije.
U savremenoj teoriji za budžet možemo reći da ima više funkcija:
• finansijsku,
• ekonomsku,
• pravnu,
• političku,
• socijalnu.
2.1. Finansijskafunkcija budžeta

Budžet prestavlja skup normi kojima se regulišu sistematizovani odnosi organa koji su dužni da planski predviđaju, ubiru i namenski koriste sredstva. Donedavno, kod većine finansijskih teoretičara je smatrano da je budžet čisto pravi akt, ali je budžet finansijski instrument javne vlasti.
2.2. Ekonomska funkcija budžeta

Savremena država postaje aktivni faktor privrednih kretanja. Budžet postaje sredstvo intervencije u privredi kojim se usmeravaju privredni tokovi, ravnoteža proizvodnje, raspodele i potrošnje. Nedostatak budžetskih sredstava (poreza, taksa i doprinosa) država pokriva javnim zajmovima (unutrašnjim i spojnim) i emisijom novca.
2.3. Pravna funkcija budžeta

Sa pravnog aspekta budžet predstavlja skup svih pravnih propisa-akata kojima se vrši priprema , donošenje , izvršenje i kontrola namenske budžetske potrošnje. Osnovni zakon kojim se reguliše budžet kao instrument javne potrošnje je Zakon o budžetu ili Zakon o državnom računovodstvu.
Budžetsko pravo u subjektivnom smislu je pravo naroda da preko skupštine odlučuje o javnim rashodima i javnim prihodima. Ono je u uskoj vezi sa razvojem parlamentarizma i nastalo je kao rezultat borbe za vlast građanske klase. Postavlja se pitanje da li treba prestati sa naplatom poreza, ako je ostvaren fiskalni randman . Odgovor je precizan i jasan : nijedan poreski obaveznik nije oslobođen poreske obaveze bez obzira što je ispunjen planirani limit javnih prihoda. U slučaju podbačaja naplate, treba li pozvati na odgovornost izvršioce budžeta? Utvrđivanje i naplata javnih prihoda je zakonski regulisana i naknadno utvrđivanje retroaktivnosti obaveza (plaćanje poreza) nije dozvoljeno. Popisi o javnim prihodima moraju se striktno poštovati, bez obzira na efekat naplate i negativnih odstupanja ostvarenih veličina od planiranih .