Budzet Evropske Unije

UVOD

Budžet,budžetski prihodi i rashodi spadaju u najvažnije instrumente koje neka ekonomska ili politička organizacija može da upotrijebi da bi ispunila svoju ulogu. Budžet treba da pokrije sve administrativne troškove i da raspolaže sredstvima za intervenciju u ekonomiji.

Budžet donosi najviše predstavničko tijelo unutar svake države. To je dokument vlade u kojem ona iznosi podatke o državnim prihodima i rashodima u određenom budućem periodu najčešće tokom jedne godine. Budžet EU je jedini centralizirani instrument provođenja zajedničke fiskalne politike na razini EU. Puni od carina, taksa, PDV-a, direktnih uplata članica (procenat u odnosu na BDP), sopstvenih prihoda i prenesenih prihoda iz prošle godine.

U radu nastojim objasniti tematiku budžeta EU, njegova nečela, postupke kod usvajanja budžeta te njegove prihode i rashode.

BUDŽET EVROPSKE UNIJE

Prvi budžet Evropske Unije, tadašnje Evropske ekonomske zajednice je bio veoma mali i uloga mu je bila da prije svega pokrije određene administrativne potrebe zajednice. Međutim, kako je Unija sve više rasla i kako su države članice postajale sve više zavisne jedna od druge, tako je rasla i uloga budžeta. Budžet se vremenom mijenjao kao i struktura njegovih prihoda i rashoda. Danas, budžetska politika Evropske Unije funkcioniše na različitim osnovama u odnosu na nacionalne politike. To znači da zemlje članice istovremeno sprovode i finansiraju svoje ekonomske i političke aktivnosti u okviru dva različita sistema javnih finansija (nacionalni i evropski). Članstvo u Evropskoj Uniji, zemljama članicama nameće i obavezu finansiranja zajedničkog EU budžeta. Shodno uspostavljenom mehanizmu funkcionisanja EU sistema javnih finansija, svaka zemlja članica, odriče se određenog dijela svojih nacionalnih prihoda i ulaže ih u zajednički EU budžet, iz kojeg se potom vrši finansiranje zajedničkih EU politika.

S obzirom na to da ne postoji srazmjera između visine uplaćenih sredstava u zajednički budžet i visine sredstava koje zemlja prima iz EU budžeta, sve zemlje članice nastoje da na kraju budžetske godine ostvare pozitivnu neto finansijsku poziciju (tj. da iznos uplaćenih sredstava u EU budžet bude niži u odnosu na iznos sredstava koji je zemlja primila iz EU budžeta). Tako, svaka država članica mora da daje doprinos u budžet EU. Ako neka država članica više ulaže u budžet EU nego što povratno iz njega dobija (preko raznih inicijativa i programa Zajednice ili preko strukturnih fondova) to ne znači da je ona gubitnik procesa integracije. Njen dobitak je u tome što ostvaruje dugoročan slobodan pristup svojih roba na tržišta drugih država članica, što je, uostalom, i jedna od najvažnijih koristi integracionih procesa u ekonomiji.

Budžet EU finansira se iz tri osnovna izvora. Jedan su tzv. tradicionalna vlastita sredstva, odnosno prihodi od carina koji se prikupljaju na granicama EU kao carinske unije. Drugi izvori su prihodi od PDV-a zemalja članica, a treće kao najveći izvor prihoda, predstavljaju uplate zamalja članica zasnovane na bruto nacionalnom dohotku (Gross Investment Income – GNI). Suštinski, budžet EU se finansira transferom sredstava iz budžeta zemalja članica, što zavisi od ekonomskog potencijala određene države članice i temelji se na učešću njenog GNI-a u EU GNI-u.

Budžetska sredstva EU troše se za tačno određene namjene :

• za poljoprivredu oko 40 % ukupnih sredstava ,
• za regionalni razvoj ( između 35-40 % ),
• pomoć EU drugim zemljama,
• za administraciju,
• za obrazovanje,
• za kulturu,
• za sigurnost zemalja
• za očuvanje okoliša i sl.
• rabat koji ide direktno engleskoj.

U rashodovnoj strani budžeta najviše sredstava ide za poljoprivredu i to s toga što je od samog početka ona bila u prioritetu i što su Francuska, Holandija i Italija takav prioritet prihvatile pri samom osnivanju EEZ.
Značajan iznos davanja za regionalni razvoj sasvim je logičan i to zato jer i kod najrazvijenijih članica EU postoje razlike u razvijenosti određenih regija. Ujednačavanje razvijenosti podrazumjevalo je da se ona prvo ujednači kod zemalja EU ( starih ) i novoprimljenih zemalja. Dakle, ujednačavanje regionalnog razvoja treba posmatrati unutar granica određenih država i između država koje čine EU. Pored toga EU pomaže i regionalni razvoj određenih područja koja su van EU. To se odnosi na zemlje koje su kandidati za prijem u EU ali i za neke regije za koje Unija ocijeni da ih treba pomoći. EU pomaže i određena siromašnija područja na svim kontinentima, tako da je ona najveći donator u svijetu ia zajednica koja najviše pomaže određene regione pri prirodnim i drugim katastrofama.
Britanski rabat predstavlja direktno davanje iz Budžeta EU Velikoj Britaniji. Ovaj rabat svojevremeno je uveden da bi se kompenzirali prihodi odnosno uplate koje britanci vrše u budžet EU i zato što oni ( zbog veličine i strukture poljoprivrede ) ne mogu da povlače iznos sredstava kao što to može Francuska.
Sukobi unutar EU najviše se vode oko visine uplata i visina isplata odnosno dobitaka. S tim u vezi postoje kategorije neto primalaca i neto davaoca u EU. U kategorije neto primalaca spadaju one članice EU koje više prime nego što uplate sredstava u budžet EU. U drugu grupu spadaju države koje su neto davaoci. Radi se o zemljama koje više uplaćuju sredstava u budžet EU nego što primaju